ADABIYOTLAR SHARHI
Moliyaning muhim elementi sifatida resurslarni taqsimlash kategoriya
hisoblanadi. Bu kategoriya qadimiydir va insoniyat jamiyatining paydo
bo‘lishidan beri mavjud. Misol uchun, ibtidoiy jamiyatda ovchilar mamontni
so‘ydilar, lekin uni ovda bevosita ishtirok etmagan qabilaning qolgan qismi
(ayollar, keksalar, bolalar) bilan baham ko‘rdilar — resurslarni taqsimlashga
asoslangan bunday munosabatlar tizimi insoniyat jamiyatining shakllanishiga
hissa qo‘shdi, bu holda sivilizatsiya va davlatchilik tizimining vujudga kelishi
mumkin emas edi. Zamonaviy davlatda moliyaviy resurslar taqsimlanadi, ularni
taqsimlash tizimi esa hali ham birinchi o‘rinda.
`
44
«Zamonaviy dunyoda ilm-fan va texnologiya»
nomli ilmiy-amaliy konferensiya
Moliyaviy natijalar moliyaviy resurslarni olishning beg‘arazligini nazarda
tutmaydi - aksincha, moliyaviy natija deb turli xil resurslar almashuvi
provardida vujudga kelgan daromad yeki zarar tushuniladi.
ASOSIY QISM
O‘zbekiston Respublikasida buxgalteriya hisobini tashkil etish va yuritish
normativ-huquqiy hujjatlar bilan tartibga solingan bo‘lib, u maqsad va holatiga
qarab to‘rt darajadan iborat.
1-
chi daraja: Qonun hujjatlari, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining
farmonlari va hukumat qarorlari. Bular: 30.08.1996 yildagi "Buxgalteriya hisobi
to‘g‘risida" gi Qonuni va 13.04.2016 yildagi 404-sonli yangi tahrirdagi Qonun
qabul qilindi; O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi; va boshqa
qonunlar; O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari.
24.08.1994 yildagi "O‘zbekiston Respublikasining xalqaro amaliyotda qabul
qilingan buxgalteriya hisobi va statistika tizimiga o‘tish davlat dasturi
to‘g‘risida"gi 433-i-sonli qarori (24.05.1996 y.dagi 193- sonli qarorining yangi
tahriri) va boshqalar.
2-
chi daraja: Buxgalteriya hisobi qoidalarini ifodalovchi buxgalteriya
standartlari, masalan, BHMS-1 — "Hisob siyosati va moliyaviy hisobot
"(O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 1998 yil 14 avgustdagi
474-son bilan ro‘yxatga olingan), BHMS-12 - "Moliyaviy investitsiyalarni hisobga
olish" (O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 1999 yil 16
yanvardagi 596-son bilan ro‘yxatga olingan) va boshqalar. Hozirgi kunda 23 ta
BHMS ishlab chiqilgan.
3-
chi daraja: Yo‘riqnoma va uslubiy ko‘rsatmalar: O‘zbekiston Respublikasi
Moliya vazirligining, tarmoq vazirliklari va idoralarining yo‘riqnomalari,
me’yoriy hujjatlar.
4-
chi daraja: Tashkilotning ichki hujjatlari: hisob siyosati; hisobning ish
rejasi; hisobni yuritish axborotini qayta ishlash texnologiyalari va boshqalar.
Barcha to‘rt darajasi buxgalteriya hisobini me’yoriy tartibga solish bo‘yicha
umumiy o‘zaro bog‘liq tizimini tashkil etadi.
Buxgalteriya hisobi xo‘jalik hisobining ajralmas qismi hisoblanadi.
Ijtimoiy ishlab chiqarishning rivojlanishi xo‘jalik hisobining uch turga
bo‘linishiga olib keldi:
Operativ
Buxgalteriya
Statistik
|
