|
Tishli g‘ildiraklarning konstruksiyasi va elementlari
|
| bet | 3/9 | | Sana | 09.01.2024 | | Hajmi | 0,69 Mb. | | #133471 |
Bog'liq Chervyakli va reykali uzatmalarni chizish sevinchTishli g‘ildiraklarning konstruksiyasi va elementlari
Tishli g‘ildiraklar konstruktiv tuzilish jihatidan juda xilma-xil bo‘ladi.
G‘ildirak tishlari qiyshiq shevronli va egri chiziqli bo‘lishi mumkin (8-shakl).
7-shakl
Tishli uzatmalar elementlarining terminlari, ta’riflari va belgilari GOST 16530-96 va GOST 16531-96 larda ko‘rsatilgan. Har qanday tishli g‘ildirakning tishi uning asosiy elementi hisoblanadi.Tishli g‘ildirak elementlarining o‘lchamlari modul orqali ifodalanadi (1-jadvalga qarang). Tishli g‘ildiraklar modullarining miqdori GOST 9563-90 da belgilanadi. GOST la modullarning ikki qatori mavjuddir.
1–qator ... 1; 1,25; 1,5; 2; 2,5 3; 4; 5; 6; 8; 10; 12; 14; 16; 20 . . .
2–qator ... 1; 1,25; 1,375; 1,75; 2,25; 2,75; 3,5; 4,5; 5,5; 7,89; 11; 14; 18; 22.
Kunstruktor tishli uzatmani loyixalashda modul kattaligini hisoblab chiqadi va GOST 9563-98 bo‘yicha bu modulga yaqin katta modul tanlab oladi, so‘ngra formulalar bo‘yicha (1-jadvalga qarang) tishli g‘ildirakning boshqa elementlari o‘lchamlarini Aniqlaydi.
Tishli g‘ildirak o‘lchamlarining asosiy nisbatlari
Chizmalarda g‘ishli gildiraklarni shartli tasvirlash GOST 2.402-98 da belgilangan.
Tishlar cho‘kkilarini aylanalari aosiy tutash chiziqlar bilan botiqlarining aylanalari esa ingichka tutash chiziqlar bilan ko‘rsatilgan.bo‘luvchi va boshlangich aylanalar shtrix-punktir chiziqlar bilan ko‘rsatilvdi.
To‘g‘ri tishli silindrik g‘ildiraklar
Tishli g‘ildirakning chizmalarini chizish g‘ildirak asosiy elementlari o‘lchamlarini hisoblab chiqish bilan birga olib boriladi. Bunday hisoblab chiqish chizish uchun formulalr 1-jadvalda keltirilgan edi. Tishli g‘ildirakni hisoblab chiqish va chizish uchun (9-shakl) modulitishlar soni va val diametri burilgan bo‘lish lozim.
9-shakl
To‘g‘ri tishli silindrik g‘ildiraklarni eskizini chizishda uning parametrlarini aniqlash uchun tishlar soni z ni sanab chiqish va shtangersirkul bilan cho‘kkilar aylanasi diametri da ni o‘lchab olish kerak.
10-shakl
Bu holda m quyidagi formulalar bo‘yicha aniqlanadi.
Hisoblab olingan modul qiymati GOST 9563-60 ga muvofiq yaxlitlanadi.
Ilashishda hosil bo`lgan kuchlar. Ilashayotgan chervyak va chervyakli g`ildirakning ilashish chizig`ida aylanma, markaziga intiluvchi hamda bo`ylama kuchlar hosil bo`ladi. Bunda chervyakdagi aylana kuch miqdori jihatidan g`ildirakdagi o`q bo`ylab yo`nalgan kuchga teng bo`lib, quyidagi ifodadan aniqlanadi.
F =F =2T /d H
G`ildirakdagi aylana kuch esa chervyakdagi o`q bo`ylab yo`nalgan kuchga teng.
F =F =2T /d H
Uzatmadagi markazga intiluvchi kuch quyidagicha bo`ladi:
Chervyak va chervyakli g`ildirakdagi burovchi mo`lentlar o`zaro quyidagicha bog`langan:
Chervyakli uzatmalarni kontakt kuchlanish bo`yicha tekshirish. Chervyakli: uzatmalarda sirpanish tezligi katta bo`lganligi xamda bu tezlikning yo`nalishi kontakt chizig`iga nisbatan noqo`lay joylashganligi sababli chervyakli g`ildirak tish ishchi ishchi yuzasining yeyilish va yulinib chiqish xollari ko`proq sodir bo`ladi. Bu xollarni oldini olish uchun uzatmada chervyak va chervyak g`ildirak antifriksion materialdan tayyorlanadi, xamda kontakt kuchlanish bo`yicha tekshiriladi, bunda σn≤[σn] shart bajarilishi kerak . Chervyak g`ildirak gardishi chervyaka nisbatan yumshoq materialdan tayyorlanganligi uchun asosan shu g`ildirak gardishi kantakt kuchlanish bo`yicha tekshiriladi. Bunda silindirsimon va konussimon uzatmalardek Gers formulasidan faydalanamiz, ya’ni:
σn=zE
(13) formulaga zE, q, ρk qiymatlarni qo`yib σn qiymatni aniqlaymiz.
Egrilik radiusi ρk Arximed chervyagi uchun o`q bo`ylab o`tgan tekislikda o`ram kesimi to`g`ri chiziq bo`lganligi uchun yani ρ=∞ “keltirilgan” egrilik radiusi ρkni aniqlashda chervyak o`ramining sirti etiborga olinmaydi, chervyakli g`ildirak esa odatdagi qiya tishli silindirik g`ildirak deyish mumkin, yani:
ρk= =
bunda: α=200. sin200=0.342, γ=100 cos2100=(0.9848)2=0.97
Ilashish chizig`idagi bosim. q.Qiya tishli uzatmalardagidek chervyakli uzatmalarda xam uzunlik birligiga to`g`ri keladigan bosim qo`yidagicha ifodalanadi.
Fp-ilashish chizig`idagi normal kuch, N;
ℓε-kontakt chizig`ining minimal uzunligi, qiymatni yon qiplanish koeffisiyeti εαga to`g`ri, cosγ ga nisbatan teskari proporsinal rovishda o`zgaradi. 4–dan d1 aylana bo`yicha v yoyning uzunligi δ (rad) qamrov burchagiga v=δd1/2 ga teng bo`ladi, yani.
bunda: εα=(1,8-2,2)-yon qoplanish koeffisiyent; -0,75-g`ildirak tish sirtining chervyak o`rami sirtiga tegib turishi to`la bo`lmasligi natijasida kontakt chizig`i uzunligini kichrayishini xisobga oluvchi koeffisiyent; γ=100-chervyak uramini ko`tarlish burchagi; δ=0,55 -qamrov burchagi.
Natijada ;
ZYe-160MPa -chervyak va chervyakli g`ildirak materiallarni mexanik xossalarni xisobga oluvchi koeffisiyet.
(13) formulaga zYe,q, ρk qiymatlarni qo`yib qo`yidagi ifodani olamiz,
σn=
formulani sodalashtirish uchun qo`yidagilarga o`z qiymatlarni α=200, δ=0,55π, εα=2,0, ξ=0,75, sinα·cosα= qo`ysak, kontakt kuchlanishni xisobiy qiymatni aniqlash uchun ifodani olamiz
bunda: Kn=KNδ·KNβ-yuklanish koeffisiyenti.
(30) formula yordamida kontakt kuchlanishning xisobiy qiymatni aniqlaymiz. Uzatmani loyxalash uchun o`qlaroro masofani nisbatan yechamiz, bunda d1=mq, d2=mz2, a=0.5m(q+z2)=0.5d2( ekanligini etiborga olsak, qo`ydagi ifodani olamiz.
Aniqlangan qiymat standart bo`yicha yaxlitlanadi.
|
| |
