2.2. Buxoro viloyati sharoitida quyosh issiq suv ta`minoti tizimini samaradorligi.
Aholining turmush darajasining ortishi bilan issiq suv ta`minotiga bo`lgan talabi kundan kunga ortib bormoqda.Energiya manbalari tannarxining ortishi Quyosh energiyasidan issiq suv ta`minotida foydalanishning iqtisodiy va ijtimoiy ahamiyati yanada ortib bormoqda.
Buxoro viloyati(φ=390 43΄) issiq suv ta`minotida Quyosh energiyasidan keng foydalanish uchun qulaygina radiatsion iqlim sharoitiga ega. Quyosh energiyasidan xo`jalik va koorxonalar ehtiyoji uchun issiq suv ta`minotida amaliy foydalanish samaradorligi quyidagi asosiy printsiplarga tayanadi:
Uning qo`llanilish mohiyati, konstruktiv, qurilish va arxitektorlik o`ziga xosligini hisobga olgan holda aniq ob`ektga bog’langanligi.
Radiatsion-iqlim va geografik sharoitlarni, issiqlik yuklamasining o`ziga xosligi.
Iqtisodiy va texnik imkoniyatlar darajasi, boshqa tur energiya manbalarining mavjudligi.
Mukammallashgan, almashtiruvchi issiqlik ta`minot tizimini qo`llanish imkoniyatlari.
Milliy va mahalliy urf-odatlar, sotsial turmush sharoiti.
Quyosh issiq suv ta`minoti tizimi 1 konturli, yoki ikki konturli, tabiiy tsirkulyatsiyali, hamda majburiy tsirkulyatsiyali tizimlarga bo`linadi.
SHaxsiy uy xo`jaligi uchun Buxoro viloyati sharoitida Quyosh issiq suv ta`minoti tizimini samaradorligini qarab chiqaylik.
QSQ ning issiqlik yuklamasini birta kishi boshiga xo`jalik ehtiyoji uchun istemol qilinadigan issiq suv miqdori belgilaydi. QSQ ning issiqlik yuklamasi quyidagi munosabatdan aniqlanadi:
Bunda Birta odam uchun sutkalik issiq suv sarfi, litr/(odam.sutka);
-suvning solishtirma issiqlik sig’imi, ;
kg/litr- suvning zichligi, kg/m3;
uyda yashovchilar soni;
issiq va sovuq suv haroratlari, 0C;
- isitish davridagi kunlar soni.
Gigienik talablarga ko`ra birta kishi uchun sutkalik o`rtacha issiq suv istemoli = 60...100 l/ (kishi.sut) ni tashkil qiladi, issiq suvning minimal harorati = 60 0 C ga teng.
Quyosh kollektori(QK) sirtiga tushadigan Quyosh radiatsiyasi intensivligi quyidagi munosabatdan aniqlanadi:
Bunda S va D gorizontal sirtga tushadigan to`g’ri va sochilgan quyosh radiatsiyasi, J/m2;
- QK ning to`g’ri va sochilgan quyosh radiatsiyasi uchun holat koeffitsientlari.
Janubga qaratib yo`naltirilgan yil davomida ishlaydigan Quyosh kollektorining gorizontga nisbatan qiyalik burchagi α joyning geografik kengligi φ ga teng, yozgi davrda – α = φ- 150, qishgi davrda esa – α = φ+ 150. α =φ ≈ 39043΄ deb qabul qilamiz.
To`g’ri quyosh radiatsiyasi uchun holat koeffitsienti quyidagi tenglamadan aniqlanadi:
Bunda - quyoshning ohish burchagi, grad;
-quyoshning gorizontal sirtga botishining soat burchagi,grad;
- quyoshning janubga yo`naltirilgan qiya sirtga botishining soat burchagi,grad.
Sochilgan quyosh radiatsiyasi uchun holat koeffitsienti quyidagi tenglamadan aniqlanadi:
Yutilgan quyosh radiatsiyasining keltirilgan intensivligi quyidagi tenglamadan aniqlanadi:
Bunda – QK ning to`g’ri va sochilgan quyosh radiatsiyasi uchun keltirilgan optik xarakteristikalar.
Birta shisha qavatli QK uchun ;
Ikkita shisha qavatli QK uchun .
QK ning nur yutish yuzasi quyidagi munosabatdan aniqlanadi:
Bunda Birta odam uchun sutkalik issiq suv sarfi, litr/(odam.sutka);
- Quyosh qurilmasi 1m2 sirtining bir soatdagi ishlab chiqaruvchanligi, kg\m2;
Quyosh qurilmasi ishlashining hisoblash vaqti.
Quyosh qurilmasining bir soatda ishlab chiqaruvchanligi quyidagi formuladan aniqlanadi:
Bunda - Quyosh kollektori isisqlik yo`qotishining keltirilgan koeffitsienti, Vt/(m2 K);
-har bir soatdagi muvozanatli harorat, 0C ;
- Quyosh kollektoriga kirish va chiqishdagi suvning harorati 0C.
Bir qavat shishali quyosh kollektori uchun , ikki qavatli uchun .
Ikki konturli QK da kolektorga kirish va chiqishdagi suv harorati quyidagi munosabatdan topiladi:
Bunda - vodoprovod tarmog’idagi suvning harorati ; QK dan chiqishdagi suvning harorati quyidagi munosabatdan aniqlanadi: bunda - talab qilinadigan issiq suv harorati.
Har bir soatdagi muvozanatli harorat quyidagi munosabatdan aniqlanadi:
Bunda - yutilgan quyosh radiatsiyasining keltirilgan intensivligi, vt\m2; - tashqi havo harorati, 0.
Quyosh kollektorining almashtiruvchi nur yutuvchi sirti quyidagi formuladan aniqlanadi:
Bunda – QSQ qurilmasining FIK.
QSQ qurilmasining FIK quyidagi formuladan aniqlanadi:
Bunda – QK ning keltirilgan optik xarakteristikasi, – havoning har kungi o`rtacha harorati, 0 .
QK ning keltirilgan optik xarakteristikasi bir qavat shisha qatlamli QK uchun ikki qavat shisha qatlamli QK uchun .
Suvni qizdirish uchun kerak bo`ladigan yoqilg’i sarfi quyidagi munosabatdan aniqlanadi:
Bunda gazsimorn yoqilg’ining past yonish issiqligi, kJ/m3; - isitish qozoni FIK.
Hisoblashlar MJ/m3 bo`lgan yoqilg’i va isitish qozonining FIK teng bo`lgan hol uchun o`tkazildi.
Keltirilgan metodika bo`yicha issiq suv ta`minoti uchun qo`llaniladigan quyosh qurilmasining ishlab chiqaruvchanligini hisoblaylik. Hisoblashlarning ko`rsatishicha yuzasi va quyosh kolektorlarida issiq suv iste`moli me`yorlari va bo`lganda yozgi davrda almashtirish koeffitsienti f=1 ga teng bo`ladi, 1 jadval.
Issiqlik jamlagich bak hajmi quyidagi munosabatdan aniqlanadi6
| 