Ishning hajmi va tuzilishi

O’qitish prinsiplari (prinsip – lotincha so’z bo’lib, asos boshlanish degan ma’noni bildiradi) – o’qitish jarayonini tashkil qilishning asosiy rejalari, yetaklovchi g’oyalaridir.ular o’qitishni tartibga soluvchi umumiy ko’rsatmalar, talablar, rejalar, normalar tarzida bo’ladi. O’qitish prinsiplari o’qitishning asosiy qonuniyatlaridan kelib chiqadi.

O’qitishning qonuniyatlari – bilim berishdagi hodisalar o’rtasidagi zaruriy va obyektiv, ma’noli hamda takrorlanuvchi bog’lanishlardir. Ular asosan o’qitish jarayonining asosiy elementlari prasidagi bog’lanishlarni ifodalaydi: o’qitish jarayoni va jamiyat talabi, o’qitishning maqsadi, mazmuni, o’qitish texnologiyasi, uning elementlari, o’qitish metodi va vositasi, o’qitishningtashkiliy shakllari, shartlari, o’qitish natijasi hamda uni tekshirish va boshqalar. O’qitishning qonuniyatlari quyidagilardan iborat:

1. 
   O’qitish jarayoni jamiyatning hamda har bir o’quvchining talabiga mos kelishi kerak.
   
2. 
   O’qitish jarayoni bilim berish, tarbiyalash hamda rivojlantirish funksiyalarini bajarishi kerak.
   
3. 
   O’qitish jarayoni o’quvchilarning haqiqiy o’quv imkoniyatlariga mos kelishi kerak.
   
4. 
   O’qitish jarayoni unga ta’sir qiluvchi tashqi shartlarga bog’liqdir:
   

• 
  O’qitish va o’quv jarayoni birgalikda pedagogik qonuniyatlarga bo’ysunib, bir-biri bilan mustahkam bog’lanishda
  
• 
  O’qitishning mazmuni o’qitishning maqsadiga bevosita bog’liq bo’lib, u o’z navbatida, jamiyatning talabi, ilm-fanning rivojlanishi, o’quvchilarning imkoniyatlari hamda tashqi shartlar asosida aniqlanadi.
  
• 
  O’qitish metodlari hamda vositalari o’qitishning maqsadiga hamda mazmuniga bo’gliqdir.
  
• 
  O’qitish jarayonining barcha komponentlari orasidagi to’g’ri bog’lanish va tuzilgan qulay shart-sharoit, uning ijobiy natijasini ta’minlaydi.
  
• 
  O’qitiash, o’quvchining psixologik xusuisyatlariga, shaxsiy qulayligiga, kelajakdagi rivojlanish darajasiga mos holda olib borilishi kerak.
  

Didaktik loyihalar bevosita prinsiplardan kelib chiqmaydi, pedagoglarning ko’p amaliy tajribasidagi kamchiliklarni umumlashtirish va ularni bartaraf qilish asosida kelib chiqadi. Shunday qilib, o’qitishning amaliy tajribasi qoidalarda, loyihalarda aks etadi va ular ikki xil vazifani bajaradi. Birinchidan, o’qitish jarayonining asosiy qonuniyatlarini avloddan-avlodga o’tishini ta’minlasa, ikkinchidan, ma’lum bir qoidalar va lyihalar ayrim hollarda o’quv jarayoniga salbiy ta’sir qilishdan saqlaydi. Shuning uchun, har bir didaktik qoidalardan, loyihalardan bevosita foydalanibgina qolmasdan, ularni har bir pedagogik jarayonga mos ravishda qo’llash kerak.

1. 
   O’quvchilarning ong-sezimliligi, faollik prinsipi;
   
2. 
   Ko’rsatmalilik prinsipi
   
3. 
   Ketma-ketlilik prinsipi;
   
4. 
   Bilimning mustahkamlik prinsipi.
   

• 
  Onglilik va faollik prinsipi;
  
• 
  Ko’rsatmalilik prinsipi
  
• 
  Tizimlilik va ketna-ketlik prinsipi
  
• 
  Mustahkamlik prinsipi;
  
• 
  Ishinchlilik prinsipi;
  
• 
  Ilmiylik prinsipi
  
• 
  Nazariyani amaliyot bilan bog’lanish prinsipi;
  
• 
  Tarixiylik prinsipi;
  
• 
  Izchillik prinsipi;
  
• 
  Gumanizm prinsipi va boshqalar.
  
• 
  Ushbu didaktik prinsiplarning mazmuni bilan tanishib chiqaylik.
  

• 
  Yangi materialning mazmunini hamda uni boshqa predmetlar bilan bog’liqligini ochib berish;
  
• 
  Har bir darsda o’tilayotgan yangi materialni o’quvchilar tomonidan o’zlashtirish darajasini savollar orqali aniqlab boorish;
  
• 
  Yangi materialni tushuntirishdan oldin, uni avvalgi o’tilgan material bilan bog’lanishini ko’rsatib berish;
  
• 
  Har bir o’quvchining fikrlashiga va talabiga mos darajadagi savollarni berish;
  
• 
  O’qitish jarayonida o’quvchilarning bilish faolligini ta’minlovchi pedagogik holatni yaratish;
  
• 
  Nazariy bilimlarni amalda qo’llanishini ko’rsatish;
  
• 
  O’quvchilarning mustaqil fikrlashini oshirish va boshqalar.