985
“Musiqa ta’limi va sa’nat” yo‘nalishi 1-bosqich magistranti.
Yangilanayotgan yurtimiz kelajak poydevorlari o`sib ulg`ayar ekan,
ularning
porloq kelajagini qurishda ta`lim tarbiyaning o`rni beqiyos. O`zbekiston
Respublikasing birinchi prezidenti I.A.Karimov “ Yuksak ma`naviyat yengilmas
kuch” asarida …..musiqa san`ati navqiron avlodimizning yuksak ma`naviyat
ruhida kamol topishida boshqa san`at turiga qaraganda ko`proq va kuchliroq ta`sir
ko`rsatmoqda – deb ta`kidlaydi. Mamlakatimiz poydevori maktabgacha yoshdagi
bolalarga musiqa har tomonlama yordam berishi, tevarak atrofni obrozli
emotsional
idrok etishi, va bola xarakterining shakillanishiga ta`sir ko`rsatadi.
Bolalarda musiqaviy idrokni o`stirmay, ularni musiqaga mehr-muhabbatini yetarli
darajada qiziqtirmay turib, har tomonlama jismoniy boy, ma`naviy va qat`iy
axloqiy sifatlarni tarbiyalab bo`lmaydi. Bola qanchalik tanish yoqimli musiqa
asarlarni tinglasa shunchalik u musiqaviy faoliyatda aktiv hamda aniq maqsadga
qaralgan holda ishtrok etadi. Musiqaning bola hissiyoti va intilishi, mazmuniga va
his etishiga kata ta`sirini
hsobga olganda, haqqoniy va voqeylini to`g`ri aks
ettirgan musiqali asardan o`rinli foydalanis alohida o`rin tutadi. Har bir bola
musiqaning qaysi yo`nalishni o`rganishdan qat`iy nazar uning yosh xususiyatlarini,
psixologik rivojini musiqa rahbari nazarda tutishi lozim.
Musiqa bolanining hissiy rivojlanishga va nutq funkiyalarining faolligini
oshirishga yordam beradi. Bolalarda musiqa tinglash, kuylash, bolalardagi
qo`rquv hayajon singari xislatlarni yoqotadi va o`ziga bo`lgan ishonchni ortishiga
sabab bo`laoladi. Bolalarni musiqiy faolligini rivojlantirishga qo`shiq kuylash,
oxangni to`g`ri idrok etish qobilyatni shakillantirish
va musiqaga mos ritmik
harakatlar bajarish bolalarda kayfiyatni a`lo darada bo`lishi pedagogni musiqiy
maxorati alohida o`rin tutadi. Yosh bolalarni musiqiy tarbiyalashning eg muxim
vazifasi- bu musiqiylikning yetakchi tarkibiy qismini tahkil etish musiqa bilan
xissiy axamiyatga ega bo`lishdir. Maktabgacha tarbiya yoshida bolalar samimiy va
beg`ubor bo`lishi bilan birga ularda ba`zibir sabablarga ko`ra uchraydigan streslar
986
sabab bola faoliyatlar davomida ishtiyoqsizlik e`tiborsiz bo`lishi mumkin. Bunday
xollarda yaxshi o`ynoqi qo`shiq unining kayfiyatini a`lo bo`lishi va asab
tizimlariga ham ijobiy ta`sir ko`rsatadi. Musiqa bolalarni
xotirasini yaxshilashga,
ularni asab tizimini faoliyatini rag`batlantirishga va estetik didni shakillanishiga
yordam beradi. Bolalarda qo`shiq kuylash jarayonida ularda nutqiy buzilishni
oldini olish va ishonchsizlikni yoqolishiga yordam beradi. Musiqaga kichik
yoshlikdan uyg`ongan qiziqish kishining keyingi musiqiy rivojiga kuchli ta`sir
ko`rsatadi. Shnga ko`ra musiqani idrok etishning vazifasi va mazmunini aniqlash
muhimdir. Bular shaxsning har tomonlama rivoji
jumladan estetik tarbiyasi
vazifalari bilan bog`liq umumiy maqsadlar bilan belgilanadi. Ma`lumki bunday
vazifalar bolalarni musiqa soxasiga faoliyatlarga jalb etish, badiiy musiqaga
nisbattan estetik idrok etishniva emotsional o`zlshtirishnirivojlantirish, muhabbatni
tarbiyalash, musiqiy qobilyatlarni rivojlantirish kerak. Ibn Sino ham musiqaning
hissiy ta`siri kuchni e`tirof etgan holda uni o`zining
meditsina kitoblarida aks
ettirgan hamda ruhiy kasalliklarni davolashda shifo dasturi sifatida tavsiya qilgan
“Tib qonuni” asarida bir o`rinda musiqaning ruhiy ta`sir kuchiga baho berib,
go`dakning tarbiyasidagi ahamiyatini shunday ta`riflaganlar: “Go`dakning tanasi
chiniqishi uchun ikki narsa zarur: biri uni asta qimirlatib tebratish,
ikkinchisi
onaning qo`shig`i ya’ni allasidir. Birinchisi tanasiga, ikkinchisi-ruhiga tegishlidir.
Demak, kelajakga munosib yosh avlodlarni tarbiyalashda musiqaning ham
munosib o`rni borliugi ayni haqiqat, bolani estetik tarbiyalashdek sharafli ishni
to`g`ri yo`lga qo`yish pedagoglar zimmasiga kata ma`sulyat yuklaydi.
