Xotira qurilmasi – elektron hisoblash mashinasi (EHM), raqamli
hisoblash
mashinasi (RHM) va kompyuterlarning axborotlarni qayd qilish, saqlash va
operator izlaganda „qaytarib berish“ uchun moʻljallangan qismi.
Asosan integral
mikrosxemalardan iborat.
Xotira
qurilmasida
axborotlarni
qayd
qilishda
axborotlarni eltuvchi material (perfokarta, perfolentami mexanik tarzda surish,
magnit materiallar (magnit disk, magnit lenta va boshqalar) ning magnit xossasini
oʻzgartirish, dielektriklarda elektrostatik zaryadlarni toʻplash, tovush va ultratovush
tebranishlaridan foydalanish, oʻta oʻtkazuvchanlik hodisasini qoʻllash
va boshqa
amallar bajariladi.
Xotira qurilmasi, asosan, oʻta operativ, operativ va tashqi qurilmalardan iborat
boʻladi. Axborotlarni izlash usuliga koʻra, adresli (har bir xotira uyasiga zarur raqam
qoʻyiladi va axborot aniq bir adres boʻyicha izlanadi) hamda assotsiativ (axborotlar
alomatlar yigindisi boʻyicha izlanadi) xotira qurilmasi farqlanadi. Xotira
qurilmasining axborotlar oʻchmaydigan (diod matritsalar, perfolentalar va
boshqalardagi axborotlar) va oʻchadigan (magnit eltuvchilar, ferromagnit oʻzaklar
va boshqalardagi axborotlar) turlari bor. Xotira qurilmasining asosiy ish koʻrsatkichi
birligi bit yoki bayt (8 bit)da oʻlchanadigan sigʻim, yaʼni
bir vaqtda Xotira
qurilmasida joylashishi mumkin boʻlgan belgilar soni.
Kesh xotira (L1, L2 va L3).
Kesh xotira kompyuterlar va boshqa raqamli qurilmalarda tezkor
ma'lumotlarni saqlash va qayta ishlash uchun ishlatiladigan xotira turidir. Kesh
xotira odatda bir necha qatlamlarga (L1, L2, L3) bo'linadi va har bir qatlamning
o'ziga xos xususiyatlari bor. Kesh xotirasivaqtincha
kompyuterda saqlanadigan
ma'lumotlarni ifodalaydi. Asosan kesh xotirasi bu tezkor kirish xotirasi bo'lib,
uning asosiy vazifasi qisqa muddatli vazifalarni bajarish uchun markaziy
protsessor (CPU) tomonidan zudlik bilan ishlatilishi kutilayotgan
ma'lumotlarni saqlashdir. Bu,
shuningdek, asosiy xotiradan ma'lumot
qidirishda kutish vaqtini qisqartirish maqsadida amalga oshiriladi
Kesh xotirasi U markaziy protsessorga juda o'xshash ishlaydi, lekin
kichikroq bo'lsa -da, o'z vazifalarini tezroq bajaradi.Yuqorida
aytib
o'tganimizdek, kesh xotirasi U markaziy protsessor birligi talab qiladigan
ma'lumotlarni qidirish uchun javobgardir, bu esa operativ xotiraga o'tishga
hojat qoldirmaydi. Kesh bo'linadigan har bir darajaning
xususiyatlari uning
ishlashi nuqtai nazaridan quyida keltirilgan:
4-rasm. Kesh xotira darajalari.
L1-
kesh bu degani kesh xotirasi 1 -darajali, ichki xotira deb ham ataladi.
Markaziy protsessor tomonidan eng ko'p ishlatiladigan ma'lumotlarni saqlaydi.
Unga yaqinroq joylashganligi sababli, bu turdagi xotira hammasidan ham eng tez,
lekin eng kichikidir.Asosan, u bajariladigan operatsiyalarning spetsifikatsiyalarini
va ularni qanday bajarish kerakligini o'z ichiga oladi.
