|
Central asian journal of education and innovationBog'liq texnologiya va uni oʻqitish metodikasi fanining nazariy va amaliy asoslari
Page 25
CENTRAL ASIAN JOURNAL OF EDUCATION
AND INNOVATION
Volume 2, Issue 7, July 2023
www.in-academy.uz
O‘zbek xalqi asrlar mobaynida o‘zining iqtisodiy, geografik va ijtimoiy hayoti xususiyatlari
bilan bog‘langan mehnat tarbiyasining mustahkam an’analarini ijod qilish bilan bir vaqtda
avloddan – avlodga mehnat mahoratlarini shakllantirish yo‘llari va vositalari haqidagi bilimni
uzatib borgan.
An’analar juda qadim zamonlarda inson jamiyati bilan birga paydo bo‘lgan. Ibtidoiy jamoa
tuzumi davrida insonlar urug‘dosh jamoalardagi munosabatlari ularning birgalikdagi mehnati
va hayoti, ularning tabiat kuchlari bilan umumiy kurashi ma’lum normalar va muomala
qoidalari bilan chegaralangan. Bunda yozilmagan norma va qoidalar tug‘ilgan bo‘lib, ular ko‘p
marta qaytarilib, avloddan avlodga o‘tgan va an’analarga aylangan. Ba’zi an’analar hosil
bo‘ladi, boshqalari yo‘qoladi. Qadimgi an’analar yangi turmush sharoitlariga moslashib
o‘zgarib boradi.
MUHOKAMA
Hozirgi yangi turmush sharoitida asrlar davomida o‘z kuchini yo‘qotmagan ilg‘or mehnat
an’analaridan kichik yoshdagi maktab o‘quvchilarini kasb-hunarga qiziqishini tarbiyalashda
foydalanilmoqda. Bunga ko‘ra o‘qituvchidan bir qator quyidagi ijtimoiy-pedagogik sifatlar
talab etiladi:
1. Ochiq ko‘ngillilik, xushmuomalalik, mehribonlik, bola qanday bo‘lsa, shundayligicha seva
olish.
2. Bolaning his-tuyg‘ularini qadrlash, ruhiy holatini, ichki dunyosini tushuna bilish.
3. Bolalarni ruhlantirish, qiziqtirish, o‘zini tuta bilish, kechirimli bo‘lish, shirinsuxanlik.
4. Ezgu sifatlari bilan namuna bo‘la olish, oliyjanobligi, odamiyligi bilan o‘quvchilar idealiga
aylanish.
5. So‘z va ish birligi bilan bolalar talabiga javob bera olish, yoshlarda shakllantirmoqchi
bo‘lgan ma’naviy sifatlarning egasi bo‘lish.
6. Muomala – munosabatda bola xohish-istagi, qiziqishi, yosh xususiyati, ruhiyati bilan
hisoblashish, bolalarning har birini alohida va hammasini birgalikda tushunish.
7. Bolalardan har qanday yordamni ayamaslik, o‘quvchilarning oilaviy sharoiti, ijtimoiy ahvoli
bilan tanishish;
8. O‘quvchilarni diqqat bilan tinglay olish, yutug‘idan quvonish, hayratlanish, quvonchiga
sheriklik.
9. Toza va ozoda kiyinish, jozibadorlik, sergaklik, topqirlik, kamtarlik, pokizalik.
10. Adolatlilik, quvnoqlik, intizomlilik va axloqlilik kabi fazilatlar bolalar muhabbatiga sazovor
bo‘lishning zarur omillaridir.
Xalqimiz azaldan mehnatni ulug‘lagan. Mehnatsevarlik kishilarning eng yaxshi fazilatlaridan
biri deb hisoblangan. Kishilar halol mehnat qilib, shuning evaziga topgan daromadlari
hisobiga yashamoqlari va bolalarini ta’minlamoqlari lozim. «Peshona teri bilan topgan bir
qora chaqa o‘zgalarning ehson etgan xazinalaridan yaxshiroqdur» - deb yozgan edi Alisher
Navoiy.
Bir diram olmoq chekibon dastranj,
Yaxshiroq andinki, birov bersa ganj.
Shuning uchun ham, ulug‘ ajdodlarimiz yoshlarni kasb-hunarni egallamoqqa chaqirganlar.
«Hunar – hunardan unar», «Hunari yo‘q kishining mazasi yo‘q ishining», «Yigit kishiga
yetmish hunar oz» kabi ezgu o‘gitlar xalq o‘rtasida keng yoyilgan.
|
| |
