92
1. Eronda safaviylar sulolasi qay tariqa o‘rnatildi?
2. Safaviylar markaziy hokimiyatni mustahkamlash maqsadida qanday tadbirlarni
amalga oshirganlar?
3. Nodirshoh qanday sharoitda hokimiyat tepasiga keldi va nega uning hokimiyati
uzoqqa cho‘zilmadi?
4. Eronda qojarlar sulolasining hokimiyat tepasiga kelishi qay tariqa yuz berdi?
Ijodiy ish topshirig‘i
Matndan
foydalanib, daftaringizga
XVI–XVIII asrlarda Eron tarixiga oid tarixiy
xronologiyani davriy ketma-ketlikda tuzing.
19-mavzu. XVI–XVIII ASRLARDA
AFRIKA MAMLAKAÒLARI
Afrika tarixini sivilizatsiyaviy nuqtayi nazardan ikkiga – Sahroyi
Kabirdan shimolga va janubga ajratib o‘rganish ma’qul bo‘ladi.
Shimoliy Afrika. Qit’aning Sahroyi
Kabirdan shimoliy qismida
Misr, Sudan, Liviya, Jazoir, Òunis, Marokash va Mavritaniya kabi
arab mamlakatlari joylashgan bo‘lib, ular VII asrdan boshlab islom
dini va madaniyati ta’siri ostida rivojlandi. XVI asrda ko‘pchilik arab
mamlakatlari usmoniylar tomonidan bosib olindi. Mamluklar hukm-
ronligi ostida bo‘lgan
Misr ham birinchilardan bo‘lib o‘z musta-
qilligini yo‘qotdi.
1517-yilning boshida
Salim I armiyasi Misrning
poytaxti Qohirani egallab, uni taladi va vayron qildi.
Òurklar istilosi mamlakatdagi mavjud ijtimoiy-iqtisodiy munosa-
batlarga katta o‘zgarish kiritmadi. Faqat mamluklarning siyosiy ho-
kimiyati ag‘darilib, barcha feodallar o‘z mulklari va imtiyozlarini saq-
lab qoldilar. Misr alohida podsholik maqomini
oldi va amalda yarim
mustaqil davlat edi. Mahalliy boshqaruv hokimiyati to‘liq mamluk
amirlarining qo‘lida saqlanib qoldi. Òurklar mamluklarning boshqaruv
mahoratidan, mahalliy sharoitni, aholining urf-odatlarini yaxshi bili-
shidan o‘z manfaatlari yo‘lida foydalandilar.
Misrda ishlab chiqarish texnikasi hali o‘ta oddiy bo‘lsa-da, manu-
fakturalardagi ichki mehnat taqsimoti mahsulotlarning ko‘payishiga
olib keldi. Natijada, ichki va tashqi savdo tez rivojlandi. Misr Yevropa
va qo‘shni Osiyo davlatlari bilan qizg‘in savdo munosabatlarini olib
bordi. XVIII asr oxiriga kelib, faqat Qohira shahrining o‘zini hisob-
laganda chet ellar bilan savdo qiladigan 5
mingta savdogar faoliyat
yuritardi.
http://eduportal.uz
93
XVIII asrning 60-yillarida boshlangan mamluk zodagonlarining
o‘zaro urushlari Misrning iqtisodiy ahvoliga yomon ta’sir ko‘rsatdi.
Ularning o‘zboshimchaligi, dehqon va hunarmandlar ustidan qilgan
zolimliklari mamlakatda norozilikni keskin kuchaytirdi. Òurk hukm-
ronligi va mamluklar zulmiga qarshi boshlangan xalq harakatiga
Qohiradagi al-Azhar masjidining taniqli shayxlari boshchilik qildilar.
Ularning da’vati bilan
1795-yilning yozida qohiralik hunarmand va
savdogarlar o‘z do‘konlarini yopdilar. Mamluk hukmdorlari shayxlar
bilan muzokaralar boshlashga majbur bo‘ldi hamda zo‘ravonlik va qo-
nunsizliklarni to‘xtatishga va’da berdi.
