Mavzu: Alisher Navoiy hayoti va ijodi
Darsning maqsadi:
Ta’limiy maqsad:O’quvchilarga adabiyotning mazmun-mohiyati xususida umumiy ma’lumot berish, o’quvchilarning Alisher Navoiy hayoti va ijod yo`liga oid bilimlarini kengaytirish, yangi ma’lumotlar bilan tanishtirish.
Tarbiyaviy maqsad:Navoiyning o’zbek millati uchun qilgan xizmatlarini ta’kidlagan holda o’quvchilarga milliy iftixor tuyg’usini shakllantirish, ularning kitobga bo’lgan e’tibori va qiziqishini kuchaytirish.
Rivojlantiruvchi maqsad: Adib ijodi orqali o’quvchilar dunyoqarashini rivojlantirish.
Darsning metodi: Interfaol, guruhlararo musobaqa.
Darsning usuli: Aqliy hujum, klaster, "BBB”metodi, "Xotira”, "Zinama-zina”, "Oq terakmi ko`k terak” o’yini asosida savol javob.
Darsning jihozi:
Navoiy haqidagi asarlar va Navoiy asarlari to’plami, rasmli ko’rgazmalar, slaydlar, testlar, krossvord, tarqatmali materiallar, o`quvchilar bilimini ballash uchun turli xil rangdagi gullar.
Darsning shiori: Odami ersang, demagil odami,
Onikim yo’q, xalq g’amidin g’ami.
Dars taqsimoti:
Tashkiliy qism 5 daqiqa
O`tilgan mavzuni so`rash 10 daqiqa
Yangi mavzu bayoni 10 daqiqa
Yangi mavzuni mustahkamlash 10 daqiqa
O`quvchilarning bilimini ballash 5 daqiqa
Uyga vazifa berish 5 daqiqa
Darsningborishi:
I. Tashkiliyqism:
1. Salomlashish.
-Assalomu alaykum, dono o’quvchilarim!
-Valaykum assalom, aziz ustoz, muallim!
Bizlar shaymiz saboqqa, hamda bilim olmoqqa,
Jon-u dildantinglaymiz, o’zingizberingta’lim
2.O’zbekistonRespublikasiDavlatMadhiyasinikuylash:
-Assalomona yurt tog’laro’lkasi,
Ta’rif, tavsifingniyo’qnihoyasi,
Sengabag’ishlanurmuqaddasqo’shiq-
Bu o’zbekeliningo’zmadhiyasi!
3.Adabiyotgakirish:
-Barakalladonolarim, aqlirasozukkolarim
Adabiyot so’zi nima, tili shirin burrolarim?
-Adabiyotshe’r, dostonemas,
Roman emas, hikoyaemas.
Adabiyotrutubataro,
Hayratbilanyutilgannafas
-Adabiyotnasokinohang,
Na baqiriq, naqayg’uli un,
Adabiyotonaxalquchun,
Vatanuchun, sevgiuchunjang.
-Adabiyotchetititilgan
Qo’lyozmamas, qo’yilsaasrab.
Adabiyotdorgatortilgan
Shoir-BoborahimMashrab!
-Demak, adabiyotbu:
A-llomalaribrati,
D-onolarninghikmati,
A-lisher "Xamsa”si-yu,
B-oburshohshe’riyati.
I-jodkormahsuli-yu,
Y-ozuvchilarromani,
O-doblilarmakoni-yu,
T-alantsizlararmoni.
Shundanso’ngbugungidarsqoidalaribilano’quvchilarnitanishtiriladi.
Darsqoidalari:
1. O’zarohurmat2. Erkinfikrlash
3. Do’stonamunosabat4. O’zgalarfikrinihurmatqilish
5. Ahiljamoagaaylanish6. Vaqtgaamalqilish
1. Sinfo’quvchilariniguruhlargabo’lish:
Undao’quvchilarniuchguruhlargabo’lamiz.
1. "Topqirlar”
2. "Zukkolar”
3. "Bilimdonlar”
Ulardanuchnafaro’quvchinitanlab, ekspertguruhinituzibolamiz. (darsnikuzatishuchunkirgano’qituvchilardanekspertguruhituzsa ham bo’ladi.) Ekspertguruhia’zolario’quvchilarningharbirshartbo’yichaberganjavoblarinibaholabboradilar.
Bundao’zlarigasardorhamdashiortanlaydilar
Shiorlar: 1. Adabiyotyashasa – millatyashaydi.
2. Oz-oz o’rganib dono bo’lur,
Qatra- qatra yig’ilib daryo bo’lur
3. Intilganga tole’ yor.
Tashkiliy qismdan so’ng, ma’naviyat daqiqasi o’tkaziladi. Bunda har bir guruhdan o’quvchi chiqib, rag’bat so’zlari ortiga yashiringan savollarga javob beradilar.
-O’quvchilar sizlar bilan siyosiy bilimlarimizni takrorlab olishimiz uchun "Xotira” o’yinini o’tkazib olamiz.
Shundan so’ng siyosiy savol-javob o’tkaziladi.
II. O`tgan mavzuni so`rash va mustahkamlash.
O`tilgan mavzuni so`rash uchun «Oq terakmi, ko`k terak» o`yin qo`shig`i asosida savol-javob o`tkaziladi.
O`qituvchi: O`tgan darsda qanday mavzu o`tilgan edi?
O`quvchi: Xalq qo`shiqlari.
O`qituvchi Qo`shiq necha xil bo`ladi ?
O`qituvchi: "Qo`shiq- jon ozig`i” deganda nimani tushunasiz?
O`qituvchi: Xalq qo`shiqlari qanday xususiyatlarga ega?
O`qituvchi Qaysi qo`shiqlarni o`yin qo`shiqlari deya olamiz.
O`qituvchi: Mavsum qo`shiqlari sirasiga qaysi qo`shiqlar kiradi?
"Baliq skeleti” chizmasi asosida qo`shiq turlari yoritilishi.
III. Yangi mavzu bayoni: "BBB” metodi asosida.
Dastlab o`quvchilardan Alisher Navoiy hayoti va ijodi to`g`risida bilgan ma`lumotlarini so`rayman, keyin qanday ma`lumotlarni bilishni xohlashlarini va dars oxirida qanday ma`lumotlarni bilib olganliklarini so`rayman.
Darsning qisqacha mazmuni:
M A ‘ L U M O T L A R
Buyuk mutafakkir shoir, olim, musiqachi, rassom va davlat arbobi, o’zbek adabiy tilining asoschisi, Bobur ta’biricha, «tili Andijon shevasi bilan rost» bo’lgan Alisher Navoiy 1441-yil 9-fevralda Hirotning Bog’i Davlatxona atalmish joyida dunyoga kelgan.
Navoiy 7-8 yoshlaridanboshlabshe’rlaryozaboshlaganva 15 yoshidashoirsifatidatanilgan. O’zbekchashe’rlarigaNavoiy («navo» - kuy, ohang; bahra, dard, g’am), forschashe’rlarigaFoniy («o’tkinchi») taxal-luslariniqo’llagan.
U ko’pginaxalqparvarliksiyosatiniamalgaoshirishgaurindi: shaharlarniobodqildirdi, ariqlarqazdirdi, shifoxonalar, kutubxonalarqurdirdi. U Ixlosiya, Nizomiy, Xisraviyakabimadrasalar, Xalosiya, Shifoiya, Fanoiya, kabixonahoqlar, o’nlabmasjidlar, 52 rabot, 20 hovuz, 16 ko’prikva 9 hammomqurdirgan.
NavoiytarixchiMirxond, she’rilminingbilimdoniAtoullohHusayniy, ko’pfanlarniegallabshuhratqozonganHusaynVoizKoshifiykabilarnitarbiyalagan.
ASARLARI
«Vaqfiya», «Xamsa», «TariximulukiAjam», «Sab’atiabhur» («Ettidengiz» lug’atshunoslikkaoid), «Muhokamatul-lug’atayn», «Mezonul-avzon», «Munshaot», «Majolis un-nafois», «Lisonut-tayr», «Tarixianbiyovahukamo», «Sirojul-muslimin» («Musulmonliknuri» 1488), «HolotiSayidHasanArdasher», «HolotiPahlavon Muhammad», «Xamsatulmutahayyirin», «Nazmul-javohir»(1485, 266 ruboiydaniborat), «Nasoimul-muhabbat», «Mufradot», «Hiloliya»(1469), «Tuhfatul-afkor», «Aynul-hayot» (qasida), «Fusuliarba’» («To’rtfasl», qasidalarto’plami), «Sittaizaruriya» («Oltizaruriyat», qasidalarto’plami), «Mahbubul-qulub» vaboshqalar
O’qituvchiyangimavzunibayonlagandanso’ng, o’quvchilarolganbilmlariasosidaklasteryasaydilar.
|
|
|
|
|
|
|
X
|
|
|
|
G
|
|
|
|
|
|
|
|
2
|
A
|
|
|
|
U
|
|
|
|
|
|
|
|
F
|
M
|
6
|
|
|
L
|
|
|
7
|
1
|
G’
|
I
|
Y
|
O
|
S
|
I
|
D
|
D
|
I
|
N
|
|
X
|
|
|
|
|
N
|
A
|
X
|
|
|
|
|
|
A
|
|
|
|
|
I
|
|
L
|
|
|
|
|
4
|
L
|
U
|
T
|
F
|
I
|
Y
|
|
O
|
|
|
|
|
|
O
|
|
|
|
|
|
|
S
|
|
|
|
|
|
S
|
|
|
|
|
|
|
I
|
|
|
|
|
|
I
|
|
|
|
|
|
|
Y
|
|
|
|
|
|
Y
|
|
|
|
|
|
|
A
|
|
|
|
|
|
A
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| IV. Yangimavzunimustahkamlash:
Shoirijodigadoirkrossvordyechish
1-guruh uchunsavollar:
1. Navoiyningotasiniismi?
2. Navoiyningforschataxallusi?
3. Navoiyningmashhurasari?
4. Navoiyningustozi?
5. Navoiyningsevgilisi?
6. Navoiyqurdirgan madrasa nomi
7. Navoiyqurdirganxonaqohlardanbiri
5
2-guruh uchunsavollar:
1. Navoiytug’ilganshahar
2. Navoiyningukasi
3. Navoiyningdo’sti
|
5
|
|
2
|
|
|
|
|
|
|
B
|
|
D
|
3
|
|
|
|
|
|
E
|
|
A
|
B
|
|
|
|
|
1
|
H
|
I
|
R
|
O
|
T
|
|
|
|
|
Z
|
|
V
|
Y
|
|
|
|
|
|
O
|
|
I
|
Q
|
6
|
|
7
|
|
|
D
|
|
SH
|
A
|
N
|
|
SH
|
|
|
4
|
G’
|
A
|
R
|
I
|
B
|
I
|
Y
|
|
|
|
L
|
O
|
Z
|
|
F
|
|
|
|
|
I
|
|
O
|
|
O
|
|
|
|
|
|
|
M
|
|
I
|
|
|
|
|
|
|
I
|
|
Y
|
|
|
|
|
|
|
Y
|
|
A
|
|
|
|
|
|
|
A
|
|
|
|
4. Navoiyningto’g’asi
5. Navoiyqaysimashhurrassomnio’zhomiyligigaolgan?
6. Navoiyqurdirgan madrasa nomi
7. Navoiyqurdirganxonaqohlardanbiri
V. O’quvchilarnibaholashvadarsniyakunlash:
Darsso’nggidao’quvchilarbeshshartbo’yichato’plagan "Rag’bat” va "Jarima” kartochkalariekspertguruhitomonidansanaladivag’olibguruhaniqlanadi. Guruha’zolaridanfaolqatnashgano’quvchilaro’qituvchitomonidanbaholanadi.
VI. Uygavazifaberish.
Shoirninghayotivaijodinio’rganib, uningg’azallaridanyodolish.
| 