Tayyorlama tashqi silindrik yuzasi bo‘yicha prizmaga o‘rnatiladi. Ishlov
berilgan toza asoslar uchun keng, ishlov berilmagan qora asoslar uchun esa ensiz tor
prizmalar qo‘llaniladi(18.4-rasm).
Moslamalarda, asosan burchagi
=90
0
bo‘lgan bikr prizmalardan
foydalaniladi, ayrim xollarda qo‘shimcha tayanch vazifasini bajaruvchi suriladigan
va o‘zi o‘rnashuvchan prizmalardan foydalaniladi.
Barcha o‘rnatish elementlari, prizma xam buni ichida, asosan po‘lat 45 dan
tayyorlanadi. Ularni yeyilishiga bardoshliligini oshirish
uchun qatttiqligi HRC
54
58 gacha termik ishlov beriladi yoki po‘lat 20 (20x) dan keyingi
sementatsiyalash va HRC 54-58 gacha toblash bilan tayyorlanishi mumkin.
Ichki silindrik yuzalarga o‘rnatish har zil turdagi opravkalarga o‘tkazish yo‘li
bilan amalga oshiriladi. Tayyorlamani uzunligi bo‘yicha xolatini aniqlovchi yon
yuzasi qo‘shimcha asos bo‘lib xizmat qiladi.
Agar detalni uzunligi bo‘yicha aniqlik mo‘ljallanmagan bo‘lsa, unda eng
oddiy usul hisoblangan konusli opravkadan foydalaniladi (18.5-rasm).
18.3-rasm. Qo’shimcha va o’zi o’rnashuvchan tayachlar.
а)
18.4-rasm. Prizma (a) va unga d
е
talni o’rnatilishi (b).
b)
18.5-rasm. Konusli opravkaga o‘rnatish.
Ponasimon qisilish ta’siri oqibatida ishlov berishda tayyorlama buralib
ketmay yaxshi ushlanadi. Agar uzunligi bo‘yicha aniq mo‘ljal talab qilinsa, unda
tayyorlama silindrik opravkaga tirqish bilan o‘tqaziladi. Uzunlik bo‘yicha
tayyorlamani xolati opravkani to‘sig‘i bilan aniqlanadi,
uning aylanmasligi esa
gaykani tortish bilan ta’minlanadi (18.6-rasm).
18.6-rasm. Ponasimon opravkaga o‘rnatish.
Shuningdek sangali opravkalar xam keng qo‘llaniladi.
Tekislikka perpendikulyar va parallyel o‘qli ikkita teshikka o‘rnatish, plita,
rama, stanina, korpus va boshqa detallarga ishlov berishda amalga oshiriladi.
Tayyorlamani o‘rnatish tekisligi, asosiga toza ishlov beriladi, teshiklar esa 7-
kvalitet aniqligida razvertkalanadi.
Tayyorlama teshiklari bilan o‘tiradigan barmoqlarni bittasi silindrik,
ikkinchisi esa, markazlar orasidagi masofani ruxsat etilgan og‘ishini to‘ldirish
uchun; romb shaklida tayyorlangan. Aks xolda detallar ko‘pincha bu barmoqlarga
o‘tira olmasliklari mumkin (18.7-rasm
)
.
18.7-rasm. Parall
е
l o‘qli ikkita t
е
shikka o‘rnatish.
Markazsiz uya ( yoki konusli faska) ko‘rinishida asoslash yuzalariga ega
bo‘lgan vallar va ayrim boshqa detallar ishlov berishda markaz uyalariga o‘rnatiladi,
o‘rnatish elementlari sifatida markazlardan foydalaniladi (6.8-rasm)
Moment uzatish uchun asos yuzasiga ariqchalari bilan botib kiruvchi yulduzchali
markazlardan faqat toza ishlov berishda foydalaniladi. Markazga o‘rnatishda
asoslash xatoligi markaziy uyalarni tayyorlanish aniqligiga bog‘liq bo‘ladi. Agar
bikr markaz uchun uyani chuqurligiga tegishli joizlik belgilangan bo‘lsa, u xolda
uzunlik bo‘yicha o‘lcham uchun asoslash xatoligi ana shu joizlik
qiymatiga teng
bo‘ladi.
a)
Oddiy markaz
Tayanch
b)
Uzunligi bo‘yicha tayyorlamani aniq o‘rnatish uchun suziluvchi oldingi
markaz qo‘llaniladi. Bu xolda markaziy uya chuqurligini tebranishi tayyorlamani
o‘q bo‘yicha siljishga ta’sir
qilmaydi, chunki u yoni bilan shpindyel tekisligiga
tiralib turadi (18.9-rasm).
18.9-rasm. Suziluvchi markaz.
