Almashuvchan va tez almashuvchan vtulkalar ommaviy va yirikseriyali ishlab
chiqarishda ishlatiladi. Ular moslama korpusiga presslangan
doimiy vtulkalarga
sirpanib o‘tkazish bo‘yicha o‘rnatiladi.
Ommaviy ishlab chiqarishda vtulkalarni ishlatilish koeffitsyenti juda yuqori,
shuning uchun, ularni tez-tez almashtirib turish talab qilinadi. Tez almashuvchan
qisqichli vtulkalardan teshiklarga bir qancha asboblarni almashtirib ishlov berishda
foydalaniladi (18.13-rasm).
Teshik diametri 25mm gacha bo‘lgan vtulkalar U10A markali po‘latdan
tayyorlanadi va HRC 60-65 qattiqlikgacha toblanadi.
Vtulkalarning taxminiy xizmat muddati 10000-15000 parmalashga yetadi.
Moslamaning yordamchi elementlariga turli ko‘rinishdagi buraluvchi
qurilmalar,
turtkichlar, ilgich konstruktsiyalar va irg‘ituvchi vintlar kiradi.
Bo‘luvchi va buraluvchi qurilmalar keskichga nisbatan tayyorlamaga turli
xolatni berish kerak bo‘lgan ko‘p o‘rinli moslamalarda qo‘llaniladi, bu qurlima
moslamaning buraluv qismiga maxkamlanadigan diskdan va fiksatordan tashkil
topgan.
Turtkichi uncha katta bo‘lmagan detallarni
moslamadan tushirishni
tezlashtirish uchun ishlatiladi. Masalan: richagli turtkich (18.14a-rasm)
I-Тiр
II-Тiр
18.12-rasm. Konduktor vtulkalari.
А
A-ko’rinishi
18.13-rasm. T
е
z almashuvchan konduktor vtulkasi.
18.14a-rasm. Richag turtkichli moslama.
18.14b-rasm. Ochiluvchan qopqoqli
moslama.
Irg‘itiuvchi qopqoq, plita yoki playka bilan ta’minlangan moslamalardan
detallarni chiqarish uchun ilgich konstruktsiyasi va irg‘ituvchi vintlardan
foydalaniladi.
Moslamada, ayniqsa uning korpusi muhim o‘rin to‘tadi,
chunki korpus
moslamaning asosiy detali hisoblanadi, unga barcha o‘rnatish, yo‘naltirish,
shuningdek yordamchi elementlari o‘rantiladi. Tayyorlamani kesish va qisish
kuchlarinii korpus qabul qiladi.
Moslama korpusiga quyidagi talablar qo‘yiladi:
– minimal og‘irlikdagi bikrlik va mustahkamlik;
– tayyorlamani tez o‘rnatish
va yechish imkoniyati;
– qirindilarni oson tozalash va sovutish suyuqliklarini chiqishi uchun qulay
imkoniyatini bo‘lishi;
– moslamani dastgohga o‘lchovlarsiz oson o‘rnatish va qotirish uchun
korpusni mos bo‘lishligi;
– texnika xavfsizligi nuqtai nazardan korpus konstruktsiyasi muqobil bo‘lishi
kerakligi.
Moslama korpusini har xil usullar bilan olish mumkin: payvandlab,
quyub, bolg‘alab, alohida elementlarni vintlar bilan yig‘ib va boshqalar.
Moslama bikrligiga alohida talablar qo‘yilganda, shuningdek bir nechta
bir xil korpuslarni tayyorlashda murakkab shaklli korpuslarni
quyib tayyorlash
maqsadga muvofiq bo‘ladi.
Moslamani payvandlangan konstruktsiyadagi korpuslari ko‘p ishla-
tiladi, chunki murakkab shakldagi korpuslarni olish imkoniyati bilan birga ularni
narxi 40% gacha kam bo‘ladi. Agar yirik korpuslar to‘g‘risida gap boradigan bo‘lsa,
payvandlangan konstruktsiyani qulayligi keskin ortadi.
Faqat shakli kichik korpuslarni tayyorlamalari bolg‘alab, keyin
mexanik ishlov berilib olinadi. Alohida elementlardan yig‘iladigan
korpuslarni
tayyorlash tutashuvchi yuzalarga mexanik ishlov berish hisobiga ish hajmi bir
muncha yuqori bo‘ladi. Tutashuvchi choklar sonini ortishi biln tegishli ravishda
korpusni bikrligi kamayadi.
