KIMYO FANIDAN ABITURIYENTLARGA TAVSIYALAR
Ushbu to‘plamdan Davlat ta’lim standartlari asosida kimyo fanining umumiy, anorganik va organik kimyo bo‘limlari bo‘yicha tuzilgan, 2019–yilda test sinovlarida foydalanilgan test topshiriqlari o‘rin olgan. Bu test topshiriqlarini to‘plam sifatida chop etishdan maqsad – abituriyentlarning kimyo fanidan test sinovlariga tayyorlanishlariga, topshiriqlarni yechib ko‘rish yo‘li bilan fan materiallarini o‘zlashtirish darajasini tekshirishlariga yordam ko‘rsatishdir. Bu esa kelgusida yangi bilimlarni yaxshiroq o‘zlashtirishlariga zamin tayyorlaydi.
Kimyo fanidan turli xildagi test topshiriqlarini yechish bilan muttasil shug‘ullanish test sinovlariga tayyorlanishda katta ahamiyat kasb etadi. Topshiriqni muvaffaqiyatli bajarishda asosan keng hajmdagi nazariy ma’lumotlarga ega boyish, kerakli mavzuni anglab yetish ham da olgan bilimlarni qo‘llay olish talab etiladi. Har bir topshiriq shartini tahlil qila olish, ya’ni kalit soczlarni topish, qanday savolga javob berish kerakligini aniqlash, javob uchun qaysi nazariy material asos bo‘lib xizmat qilishini tushunish muhimdir.
Ko‘pgina topshiriqlarni bajarishda kimyoviy formula va reaksiya tenglamalarini yozish kerak bo‘ladi (garchi bu topshiriq shartida berilmagan bo‘lsa ham) . Bu esa topshiriq to‘g‘ri bajarilishining kafolatidir.
Kimyo fanidan test topshiriqlari bazasini shakllantirishda turli grafik, jadval, murakkab moddalarning strukturaviy formulasi, o‘zgarishlar sxemasi keltirilgan topshiriqlardan foydalanilgan. Quyida misol tariqasida ana shunday testlardan ayrimlarining tahlilini keltiramiz.
I. 2X2(g) + 3Y2(g) → 2X2Y3(g) reaksiya tenglamasi bo‘yicha moddalar konsentratsiyalari turlicha olinib, 2 xil tajriba o'tkazildi. Quyidagi jadvaldan foydalanib 2 –reaksiva tezligini
aniqlang.
№
|
c(X2) , mol/l
|
c(Y2) , mol/l
|
v, mol/l (l⦁s)
|
1 .
|
0,5
|
0,2
|
8 ⦁ 10–3
|
2 .
|
0,2
|
0,1
|
v2 = ?
|
А) 4 ⦁ 10–3 B) 3,2 ⦁ 10–5 С) 1,6 ⦁ 10–4 D) 2,4 ⦁ 10–3
Ushbu testning to ‘g‘ri javobini topish uchun jadvalda keltirilgan ma’lumotlarni tahlil qilish zarur.
Jadvalda boshlang‘ich moddalar konsentratsiyalarining va reaksiya tezligining qiymatlari keltirilgan. Reaksiya tezligining moddalar konsentratsiyasiga bog‘liqligi ta’sir etuvchi massalar qonunini aks ettirishini abituriyent bilishi lozim. Berilgan 2X2(g) + 3Y2(g) → 2X2Y3(g) reaksiya uchun ta’sir etuvchi massalar qonuni bo‘yicha v = k ⦁ c2X2 ⦁ c3Y2 bo’ladi.
Birinchi va ikkinchi tajribalarda aynan bitta reaksiya haqida so‘z boryapti, demak, tezlik konstantasi bir xil qiymatga ega. Birinchi reaksiya ko‘rsatkichlari asosida tezlik konstantasini topamiz:
Tezlik konstantasi k ning qiymatini bilgan holda ikkinchi tajriba uchun reaksiya tezligini aniqlaymiz:
v = 4 ⦁ (0,2) 2 ⦁ (0,1) 3 = 1,6 ⦁ 10–4.
Bundan ko‘rinadiki, testning to‘g‘ri javobi C) 1,6 ⦁ 10–4.
II. Vyurs reaksiyasi bo‘yicha 1 moldan olingan metil va etilxloridlar aralashmasiga mo‘l miqdordagi natriy metali ta’sir ettirilganda, 13,2 g propan olingan bo‘lsa, necha litr (n.sh.) etan hosil bo‘lgan?
A) 8,96 B) 7,84 C) 15,68 D) 6,72
Agar Vyurs reaksiyasi bo‘yicha boshlang‘ich moddalardan 1 moldan olingan bo‘lsa, ularning umumiy miqdori 2 molni tashkil etadi.
Ma’lumki, Vyurs reaksiyasida hosil bo‘lgan uglevodorodlar miqdori boshlang‘ich galogenalkanlar miqdoridan 2 marta kam bo‘ladi.
2RCl + 2Na → R – R + 2NaCl.
2 mol 1 mol
Demak, reaksiya natijasida 1 mol alkanlar hosil bo‘lgan.
Berilgan m asalada metilxlorid va etilxlorid aralashm asidan quyidagi mahsulotlar hosil bo‘ladi: C2H6, С4H10, С3H8.
Masala shartidan propanning mol miqdorini aniqlaymiz:
Bundan etan va butanning umumiy miqdori v = 1 – 0,3 = 0,7 mol ekanligi kelib chiqadi.
Metilxlorid va etilxlorid teng miqdorda (1 moldan) olinganligini inobatga olib, quyidagilarni aniqlaymiz:
Demak, to‘g‘ri javob B) 7,84.
Test topshirig‘ini yechish istagi va o‘z kuchiga bo'lgan ishonch, qat’iy mehnat bilan birgalikda, shubhasiz muvaffaqiyat olib keladi. Sizga omad!
|
