madaniyatning yetishmasligi yotadi. Shu sababdan odamlar psixologik
jihatdan salomatligidan norozi bo’lishi, inqirozli
holatlardan chiqishga
qiynalishi hamda o’z-o’zini boshqarishda muammolarga duch kelishi
mumkin. aynan psixologik madaniyat tushunchasini tashkil etuvchi
komponentlarga quyidagilarni kiritish mumkin:
4.
O’z o’zini anglash va o’z o’zini adekvat baholash;
5.
O’zga odamlarni tushunish (empatiya hissi);
6.
O’z xulq-atvori, emotsiyalari, muomalasini boshqara olishi.
Psixokorreksiya termini vujudga kelishi o’tgan asrning 70-yillariga
borib taqaladi.
chunki ushbu davrga kelib, psixologiya fani turli
psixologik muammo hamda og’ishlarga ega odamlar bilan guruhiy
hamda individual tarzda faoliyat olib boradigan sohaga aylandi.
A.A.Osipova (2002-yil) psixokorreksiyaning
quyidagi turlarini
ajratadi:
Har qanday psixokorreksiyani mazmun va maqsadiga ko’ra ikki katta
guruh bo’lish mumkin. ular simptomatik psixokorreksiya hamda kauzal
psixologik korreksiyadir.
Odatda simptomatik korreksiya kauzal korreksiyadan oldin
qo’llanadi. Chunki simptomatik korreksiyaning asosiy vazifasi
mijozdagi psixokorreksiyaning asosiy jarayonlariga
tayyorlash uchun
simptomatik og’ish hamda buzilishlarni bartaraf etishdan iboratdir.
Simptomatik korreksiyani asosiy maqsadga erishish uchun ko’mak
berardigan mayda simptomlar ustida ishlovchi, qisqa vatq davom
etuvchi yordamchi korreksion faoliyat deyish mumkin.
Kauzal (sababiy) psixokorreksiya
esa uzoq muddat davom etib,
shaxs rivojlanishida to’siq bo’ladigan ichki omil hahda psixologik
sabablarni axtarib, ularni to’g’irlaydi (korreksiyalaydi).
Psixokorreksiya tarkibiga ko’ra:
•
Bilish sohalariga oid;
•
Shaxslilikka oid;
•
Hissiy-irodaviy sohalarga oid;
•
Xulq-atvor aspektlari bilan bog’liq;
•
Shaxslararo munosabatlarga oid;
•
Guruh ichidagi (oilaviy, er-hotin, jamoaviy) munosabatlarga oid;
•
Farzand va ota-ona munosabatlariga oid turlarga bo’linadi.
Korreksion faoliyat tuzilishiga ko’ra individual hamda guruhiy
ko’rinishlarga ajratiladi. Guruhiy psixokorreksiya ham o’z
navbatida
muammolari o’xshash mijozlardan iborat ochiq guruhlar hamda aralash
guruhlarga bo’linadi.
Psixokorreksiya
o’zining
olib
boradigan
dasturiga
ko’ra
dasturlashtirigan yoki improvizatsiyalangan guruhlarga ajratiladi.
Psixokorreksiyaning
davom etish vaqtiga ko’ra quyidagi
ko’rinishlari mavjud:
•
Juda tez;
•
Qisqa;
Davomiy;
•
Uzoq davom etadigan.
Juda tez o’tkaziladigan psixokorreksiyaga misol qilib biror jarayon
yoki holatlarda yuzaga kelgan nizolarni bartaraf etish uchun o’tkazilgan
korreksion ishlarni keltirish mumkin. Bu bir necha soatgacha davom
etadigan jarayon bo’lib, ushbu korreksion ishning samaradorligi uzoqqa
yetmaydi. Biror sinf o’quvchilari orasida nizo yuzaga keldi. Makab
psixologi shu nizoga barham berish hamda o’quvchilari
orasida xulq-
atvor korreksiyasi ishlarini o’tkazishi mumkin. lekin yaxshi natijaga
erishish uchun korreksion ishlar uzoqroq davom etishi lozim.
Qisqa psixokorreksiya bir soatdan ortiq vaqtdan bir kungacha
davom etishi mumkin. bunda psixolog bn
patsient muayyan kutilgan
natijaga erishgunga qadar hamkorlikda faoliyat yuritadilar. Davomiy
psixokorreksiya bir necha oygacha bo’lishi mumkin. korreksion
ishlarning uzoq davom etadigan turi bir yil yoki undan biroz ko’p
muddatga cho’zilishi mumkin. korreskion ishlarning qancha vaqt davom
etishi patsient muammosining qanchalik chuqurligiga bog’liq.
