| Bug’doy donining tuzilishi va kimyoviy tarkibi. Shakllangan don xususiyatlario’rim-yig’imdan keyin uni qayta ishlash, saqlash va qayta ishlashning ko’plab jarayonlariga hal qiluvchi ta’sir ko’rsatadi, lekin ko’pincha bu jarayonlar natijasida o’zlari o’zgaradi. Shuning uchun tashqi (morfologiya) va ichki (anatomiya) tuzilish bilan tanishish don tarkibidagi jarayonlarni chuqur bilishning boshlanishidir. Meva va urug’larning morfologiyasi va anatomiyasi donning texnologik xususiyatlarining muhim qismidir. Morfologik va anatomik don tuzilishiba’zi xususiyatlari bundan mustasno, don deyarli bir xil. Har qanday madaniyat donasining morfologik xususiyatlarini tavsiflash uchun uning shakli, o’lchami, yuzasi, rangi va boshqa o’ziga xos xususiyatlari tavsifi berilgan.
Barcha tarkibdagi moddalar don tarkibiorganik (uglevodlar, oqsillar, lipidlar, pigmentlar, fermentlar, vitaminlar) va noorganik (suv, mineral elementlar) ga bo’linadi. Kimyoviy tarkibiga ko’ra, barcha don mahsulotlarining yadrolari kraxmalli o’simlik materiallari guruhiga kiradi, chunki kraxmal ular ichida miqdordagi, dukkaklilar – oqsillar guruhiga kiradi, chunki ularda oqsillar ko’payib, moyli o’simliklar tarkibida asosan lipidlar mavjud[3].
Boshoqli ekinlar (bug’doy, javdar, arpa, suli, tariq, sholi, makka-jo’xori, oq jo’xori) asosiy donli ekinlar hisoblanadi. Bug’doy, javdar va makkajo’xori ochiq urug’li ekinlarga kirib, bu ekinlarning donlari faqat meva qobig’i bilan qoplangan. Arpa, suli, tariq va sholi qobiqli ekinlarga kirib, ularning donlari meva qobig’idan tashqari yana gul qobig’i bilan ham o’ralgan. Ekish vaqtiga qarab bug’doy, javdar, arpa bahorgi va kuzgi turlarga bo’linadi. Bahorgi donlar bahorda, kuzgi navlar kuzda ekiladi. Qolgan o’simliklar, asosan, bahorda ekiladi.
Asosiy boshoqli ekinlardan bug’doy, javdar, arpa, suli, makkajo’xori, sholining donlari oziq-ovqat ishlab chiqarishda ishlatiladi.
Asosiy boshoqli ekinlardan bug’doy, javdar, arpa, suli, makkajo’xori, sholining donlari oziq-ovqat ishlab chiqarishda ishlatiladi.
Bug’doy va javdar, asosan, un ishlab chiqarishda qo’llaniladi. Sholi, suli, arpa va makkajo’xori texnikaviy maqsadlarda, yorma va omixta yem tayyorlashda, ishlatiladi.
[2]M.N. Valixonov. Biokimyo. Toshkent: 2010.
Bug’doy donining tuzilishi va kim-yoviy tarkibi. Bug’doy eng muhim oziq-ovqat ekini hisoblanadi. U dunyo bo’yicha, shu jumladan, MDH mamlakatlarida, don ishlab chiqarishda birinchi o’rinni egallaydi. Bug’doyning asosiy xossalari bo’lib, donning tuzilishi va kimyoviy tarkibi, tashkil qiluvchi to’qimalarning tuzilishi va tarkibi hisoblanadi. Bug’doy doni qobiq,
|
