• Ma’ruza 32 MAVZU 32 : Infuzion eritmalar, umumiy va xususiy texnologiyalari, sifatini baholash . Ma’ruza maqsadi
  • Tayanch atama va iboralar
  • Infuzion eritmalarni tayyorlash
  • Karaxtlikka qarshi eritmalar
  • Maxsus tayyorlanadigan eritmalar
  • 32- Ma’ruza MAVZU 32. Infuzion eritmalar, umumiy va xususiy texnologiyalari, sifatini baholash . Ma’ruza maqsadi
  • Izotonik konsentratsiyani natriy xlorid ekvivalenti orqali hisoblash




    Download 2.9 Mb.
    bet34/35
    Sana26.12.2019
    Hajmi2.9 Mb.
    #5367
    1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   35

    Izotonik konsentratsiyani natriy xlorid ekvivalenti orqali hisoblash

    Natriy xlorid ekvivalenti deb, eritmada 1,0 moddani osmotik bosimiga mos keladigan osmotik bosim hosil kilish uchun kerak bo’lgan natriy xloridni gramm miqdoriga aytiladi. Dori moddani natriy xlor bo’yicha ekvivalenti ma’lum bo’lsa, unda natriy xloridni 0,9% li eritmasi izotonik ekanligini hisobga olib izotonik konsentratsiyani hisoblash juda kulay.

     Rp: Sol. Glucosi 6,0 — 150,0 ml.

    Natrii chloridi q. s. ut. fiat. sol. isotonica

    Sterilisetur!

    D. S. Venaga yuborish uchun.



     

    1,0 g glyukoza osmotik bosimi bo’yicha 0,18 osh tuziga ekvivalent. Osh tuzi bilan 150 ml izotonik eritma tayyorlash uchun natriy xlordan 1,35 olish kerak.



     1,0 — 0,18

    6,0 — x

    1,35–1,08=0,27


    Demak, 6,0 glyukoza va 0,27 natriy xlorid olib, uni ma’lum hajmda (100 ml atrofida) in’eksiya uchun tayyorlangan suvda eritiladi. So’ng eritma hajmi suv bilan 150 mlga kelguncha suyultirilib, filtrlanadi va sterilizatsiya qilinadi.
    Asosiy adabiyotlar:

    1. Maxmudjonova K.S., Shodmonova SH.N., Shoraximova M.M., Rizaeva N.M. Farmatsevtik texnologiya.-“Tafakkur nashriyoti”.-Toshkent.-2013.

    2. Miralimov M.M., Mamatmusaeva Z.YA., Abdullaeva X.K., Azimova N. “Farmatsevtik texnologiya asoslari” fanidan amaliy mashg‘ulot uchun uslubiy qo‘llanma. Ibn Sino.- 2004,- 171 bet.

    3. Yunusxo‘jaev A.N. O‘zbekiston Respublikasida farmatsevtika faoliyati.- 1 (287 b.), 2 (334 b.), 3 (433 b.) tomlar.- Toshkent.- 2001, 2001, 2003.

    Qo‘shimcha adabiyotlar:



    1. Jones David. Pharmaceutics Dosage Form and Design.- Pharmaceutical Press.- London.-2008.-286 p.

    2. Ллойд В. Аллен, Гаврилов А.С. Фармацевтическая технология изготовления лекарственных препаратов.-«ГЭОТАР-Медиа».- Mосква.-2014.

    3. Тихонов А.И., Ярных Т.Г. Технология лекарств.- Xарьков.- 2002.-704 с.

    4. Mirziyoev SH.M. Erkin va farovon demokratik O'zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. Toshkent, “O'zbekiston” NMIU, 2017. – 29 b.

    5. Mirziyoev SH.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta'minlash yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. “O'zbekiston” NMIU, 2017.– 47 b.

    6. Mirziyoev SH.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz. “O'zbekiston” NMIU, 2017. – 485 b.

    7. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi “O'zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo'yicha harakatlar strategiyasi to'g'risida”gi PF-4947-sonli Farmoni. O'zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to'plami, 2017 y., 6-son, 70-modda

    8. Краснюк И.И., Михайлова Г.И., Мурадова М.И. Фармацевтическая технология.- Москва.-2011.- 559 с.

    9. Синев Д.Н., Марченко Л.Г.. Синева Д.Т. Справочное пособие по аптечной технологи лекарств.- Санкт-Петербург. - 2001. – 315 с.

    10. Государственная фармакопея X изд.. – Москва. – Изд. «Медицина».- 1968.-1079 с.

    11. Государственная фармакопея XI изд. – Москва. – Изд. «Медицина».- 1987 (333 с.), 1989 (397 с.).

    Internet saytlari:



    1. www.ziyonet.uz

    2. www.nuph.edu.ua

    3. www.samsmu.ru/university/chairs/pharmtechnology

    4. www.rzgmu.ru

    5. www.fesmu.ru/kaf/k56/j56f082.shtml

    6. www.bsu.edu.ru/pharm/about/struct.php


    Ma’ruza 32

    MAVZU 32: Infuzion eritmalar, umumiy va xususiy texnologiyalari, sifatini baholash.

    Ma’ruza maqsadi: Infuzion eritmalar, umumiy va xususiy texnologiyalari, sifatini baholashga oid nazariy ma’lumotlarni berish

    Tayanch atama va iboralar:

    Infusion eritmalar- organizmda qon yo`qolishi kamayishi, suv-tuz balansining o’zgarishi natijasida organizmga yuboriladigan eritmalar.

    Fiziologik eritma- ular o’zining tarkibidagi

    Reja:


    1. Infuzion eritmalar haqida tushuncha;

    2. Infuzion eritmalarni umumiy va xususiy tayyorlanish texnologiyasi;

    3. Infuzion eritmalarni sifatini baholash.

    Infuzion eritmalarni tayyorlash

     Fiziologik va qon o’rnini bosuvchi eritmalar

    Organizmda йon yo’qolishi, kamayishi, karaxtlik, suv-elektrolit balansining o’zgarishi yoki kislotali-ishqoriy holatining o’zgarishi kabi patologik holatlarda, qon tomirlariga ko’p miqdorda shu holatlarni normallashtirishga yordam beradigan eritmalar yuborilishi zarur. Bunday, ya’ni ko’p miqdorda va qon tomiriga to’gridan-to’gri yuboriladigan eritmalar umumiy nom bilan infuzion eritmalar deyiladi.

    Fiziologik va qon o’rnini bosuvchi eritmalar in’yeksion eritmalar guruhining eng murakkabi hisoblanadi. Fiziologik eritma deb shunday eritmalarga aytiladiki, ular o’zining tarkibidagi erigan moddalar bilan xujayralar xayot faoliyatini saqlab turadi va organizmdagi fiziologik holatni sezilarli darajada o’zgartirmaydi, xossalari bo’yicha odam qoni zardobiga eng yakin turadigan qon o’rnini bosuvchi eritmalar deyiladi. Fiziologik va kon o’rnini bosuvchi eritmalar eng avvalo izotonik bo’lishi kerak. Ammo faqat bitta shartning o’zi etarli emas. Bundan tashkari ular izoionik bo’lishi zarur, ya’ni tarkibida kaliy, natriy, kalsiy va magniy ionlarining miqdori qon zardobi tarkibidagi miqdorga teng yoki yakin bo’lishi kerak. Fiziologik eritmalar va qon o’rnini bosuvchi eritmalar izotonik va izoionik bo’lishdan tashkari, izogidrik talablariga ham javob berishi shart, ya’ni eritmalar pH ini kon zardobi pH iga teng bo’lishi kerak, konni pH-7,36. Bu erda shu narsa ahamiyatliki, ular vodorod ionlari konsentratsiyasini bir xilda saqlash qobiliyatiga ega bo’lishlari darkor. Qonda darajasining doimiyligi buferlar, ya’ni karbonat sistemasi (gidrokarbonat va CO2), fosfat sistemasi (birlamchi va ikkilamchi fosfat) va tabiati jixatidan amfoter bo’lgan va shuning uchun Hq va OH ushlab qola oladigan oqsillar sistemasi ishtirokida saqlanadi. Buferlar borligi uchun qon reaksiyasini o’zgartirish qiyin, ular o’ziga reaksiyani o’zgartirish mumkin bo’lgan hamma ta’sirlarni qabul qiladi va bu ta’sirlarni kamaytiradi. Qonga mos ravishda qon o’rnini bosuvchi va fiziologik eritmalarga muhit pH ini saqlovchi regulyatorlar kiritiladi va buning natijasida ular izogidrik bo’ladi. Fiziologik va qon o’rnini bosuvchi eritmalar qon kabi hujayralar hayot faoliyatini ta’minlash va kerakli oksidlanish-qaytarilish potensialini hosil qilish uchun odatda glyukoza saqlaydi.

    Eritmalarni fizikaviy va kimyoviy xossalari bo’yicha qon zardobiga yakinlashtirish uchun ularga ba’zi bir yuqori molekulali birikmalar (YUMB) qo’shiladi. YUMB natriy xlorid eritmasini qovushqoqligini kon qovushqoqligi bilan bir kilish uchun qo’shiladi. Yuqorida sanab o’tilganlardan tashkari, qon o’rnini bosuvchi suyuqliklar pirogenlik, antigenlik va toksik xossalarga ega bo’lmasligi kerak, shuningdek ular qonning ivuvchanligini pasaytirmasligi va eritrotsitlar agglyutinatsiyasi paydo qilmasligi kerak.

    1941—45-urush yillarida olimlar tomonidan qon o’rnini bosuvchi eritmalar sifatida keng qo’llaniladigan, yangi, original izotonik eritmalar ishlab chiqilgan edi (16-jadval). Uglevod YUMB lardan qon o’rnini bosuvchi eritmalar tayyorlashda dekstrin keng qo’llaniladi. Dekstrin glyukoza polimeri bo’lib, (C6H10O5) qand lavlagisidan mikrobiologik sintez orqali olinadi. Kraxmaldan molekulyar zanjirining o’zunligi va glyukoza molekulalarining boglanishi tartibi bilan farq qiladi. (glyukozid boglari 1:6 holatida). Dekstrindan qon o’rnini bosuvchi 2 ta eritma tayyorlanadi — poliglyukin va repoliglyukin:

    — molekulyar massasi 60 000±10 000 bo’lgan dekstrinning natriy xlordagi izotonik eritmasi, gemodinamik ta’sirli preparat.

    – molekulyar massasi 35 000±5 000 bo’lgan dekstrinning natriy xlordagi eritmasi. Reopoliglyukin — past­molekulyar dekstrin eritmasi. U qon shakli elementlarining agregatsiyasini kamaytiradi va giperosmotik eritma bo’lganligi uchun suyuqliklarni to’kimalardan qon oqimiga o’tishiga yordam beradi. Qimmatli qon almashtiruvchi eritmalarga yana oksilli gidrolizatlar ham kiradi. Gidrolizatlar guruhi preparatlaridan biri gidrolizin L-103 preparatidir.


    Fiziologik qon o’rnini yuosuvchi eritmalar (gramida 1 litr suvli eritmada)

    20.-jadval




    Eritma nomi

    NaCl

    KCl

    Na

    HCO3



    CaCl2*6H2O

    MgCl2*6H2O

    MgSO4*7H2O

    NaH2

    PO4



    Na2H2 PO4

    Glyu-koza

    Boshqa ko’shimchalar

    Ringer- Lokk

     

    Triode



     

    SOLIPK


    tuzli infuzion

    eritma


     

    LIPK


    suyuщligi

     

    Atsler-Leman



    Petrova

    suyuqligi

     

     

    Serotransfuzin



     

     

     



    SOLIPK

     

     



     

     

     



    Polivinilpir -

    Ollidon (PVP)

    Kon o’rinini

    Bosuvchi suyuqlik



    9,0

     

    8,0



     

    8,0


     

     

     



    15,0

     

     



     

    8,0


     

     

     



    15,0

     

     



    7,5

     

     



     

     

     



     

    8,0


     

     

     



    0,2

     

    0,2



     

    0,2


     

     

     



    0,2

     

     



     

    0,2


     

     

     



    0,2

     

     



     

    0,2


     

     

     



     

     

     



     

    0,42


    0,2

     

    1,0



     

    0,8


     

     

     



    0,1

     

     



     

    1,2


     

     

     



    -

     

     



    -

     

     



     

     

     



     

     

    1,68



    0,2

     

    1,0



     

    0,8


     

     

     



    0,1

     

     



     

    1,2


     

     

     



    -

     

     



     

    -

     



     

     

     



     

     

     



    0,5

    -

     

    0,1



     

    -

     



     

     

    -



     

     

     



    0,1

     

     



     

    -

     



     

     

    0,1



     

     

     



     

     

     



     

    0,005


    -

    -

     



    0,05

     

     



     

    -

     



     

     

    -



     

     

     



    -

     

     



    -

     

     



     

     

     



    -

    -

     

    0,05



     

    0,138


     

     

     



    -

     

     



     

    -

     



     

     

    -



     

     

     



    0,052

     

     



     

     

     



     

    -

     



    -

     

    -



    -

     

     



     

    -

     



     

     

    -



     

     

     



    -

     

     



     

    0,476


     

     

     



     

     

     



    -

     


    1,0

     

    1,0



     

    -

     



     

     

    -



     

     

     



    -

     

     



    -

     

     



     

    10,0


     

     

     



     

     

     



     

    -



     

     

     



    SO2

    rN 6,0-

    6,4gacha

     

     



     

     

    0,7gummiarabika



    10%on

     

     



    Ishlatishdn oldin odam zardobi bilan 4:1 nisbatda aralashtiriladi.

     

    35,0PVP va 18,5 ml xlorit kislota. Eritmasi



     

    Gidrolizin L-103 geterogen zardob yoki tirik xayvonlar qoni to’liqsiz oqsil gidrolizatidir.

    Uning tarkibiga barcha almashmaydigan aminokislotalar, shuningdek triftozan, 0,9% NaCl, 0,02% CaCl2 va 2% glyukoza kiradi. Gidrolizatga kolloid xossa berish uchun (og’ir kon ketishlarda bu juda muxim) unga 10% gomogen zardob qo’shiladi.

    Tayyorlangan qon almashtiruvchi va fiziologik eritmalar kalsiy karbonat va cho’kmalarni hosil bo’lishdan saqlash uchun ba’zi bir ehtiyotkorliklarni talab qiladi. Bu maqsadda avval hamma suvning 2/3-3/4 qismi tayyorlanadi va o’zaro hosil qilmaydigan tuzlar eritmalari sterillanadi, keyin sterillangan eritmaga aseptik sharoitda qolgan suvda eritilgan NaHCO3 qo’shiladi.

     Karaxtlikka qarshi eritmalar

     Odatda karaxtlikka qarshi eritmalar qon o’rnini bosuvchi eritmalarning turli xil dori moddalari bilan qo’shilishidan iborat bo’lib, karaxtlik holatlarida arterial qon bosimini ko’tarilishida markaziy va vegetativ nerv sistemasi faoliyatini, qon va to’qimalar ximizmini tiklanishiga yordam beradi. Karaxtlikka qarshi eritmalarni 3 ta guruhga bo’lish mumkin.

    1. Oddiy karaxtlikka qarshi eritmalar tarkibiga tuzlar, glyukoza va alkogol kiradi.

    2. Tarkibida glyukoza, alkogol, bromidlar va narkotiklar saqlagan murakkab karaxtlikka qarshi eritmalar.

    3. Tarkibida glyukoza, alkogol bromidlar, narkotiklar va kon zardobi bo’lgan murakkab karaxtlikka qarshi eritmalar.

     Birinchi guruhga kiruvchi eritmaga SOLIPK karaxtlikka qarshi suyuqligi misol bo’lishi mumkin.

     Tarkibi:natriy xlorid 7 g

    kaliy xlorid 0,2 g

    magniy sulfat 0,4 g

    glyukoza 54,2 g

    spirt 96% 80 ml

    Veybel suyuqligi 3,3 ml

    suv 1000 ml gacha

     

    Ikkinchi guruhga kiruvchi karaxtlikka qarshi suyuqliklarda glyukoza spirt aralashmasining davolashda faolligi bromidlar va narkotiklar bilan kuchaytirilgan. Misol tariqasida Asratyanning karaxtlikka qarshi suyuqligini keltirish mumkin. Bu suyuqlik 2 xil ko’rinishda bo’ladi.



     A eritma tarkibi: natriy xlorid 8 g

    natriy bromid 0,75 g

    natriy gidrokarbonat 0,6 g

    suv 500 ml gacha

     B eritma tarkibi: uretan 0,6 g

    barbital 0,15 g

    kalsiy xlorid 1,5 g

    glyukoza 17 g

    spirt 15 ml 96%

    suv 50 ml gacha

     Qonga yuborishdan oldin ikkala eritma ham 20-25°S gacha isitiladi (bundan oshmasligi kerak) va qo’shishdan oldin aralashtiriladi. Uchinchi guruhga karaxtlikka qarshi eritmalari qovushqoq komponentlar qo’shish bilan murakkablashtirilgan. Masalan: Belyakov va Petrov karaxtlikka qarshi eritmasi tarkibiga:

    natriy bromid 1 g

    kofein 0,2 g

    morfin 40 ml

    zardob 0,01 g

    sinkol 400 g kiradi.

     Shu guruhning boshqa eritmasi — SOLIPK karaxtlikka qarshi eritmasi:

    spirt rektifikati 50 ml

    glyukoza 50 g

    tekodin 0,04 g

    defibrinlangan zardob 200 ml

    suv 500 ml gacha saqlaydi.

     Bu eritmalar tarkibida qon tomirlarida uzoq vaqt saqlanuvchi sinkol va zardob borligi uchun organizmdagi aylanayotgan qon hajmi ortadi. Bu guruhning kuchsiz tomoni shundaki, bo’larda buzilgan almashinuvni me’yorlashtiruvchi moddalar yo’q.

    Karaxtlikka qarshi eritmalarni tayyorlashda ham izotonik va qon almashtiruvchi eritmalarni tayyorlashdagi qoidalarga amal qilinadi. Spirt sterillangan eritmaga qo’shiladi. Agar eritmalar ampula yoki germetik berkitilgan idishlarda tayyorlansa, spirt sterilizatsiya paytida glyukoza ishqoriy muhitda karamellanadi. Shuning uchun Asratyan karaxtlikka qarshi eritmasi yuqorida ko’rsatilganidek, alohida 2 ta A va B eritma holida tayyorlanadi.



    Maxsus tayyorlanadigan eritmalar

     Qon konservanti 12%

    Tarkibi: g/l

    Limon kislotasi (kimyoviy toza) x. t.

    100% suvsiz kislotaga qayta hisoblaganda 7,5

    Suvsiz glyukoza 30,0

    Natriy fosfat (taxlil uchun toza) a. u. t. 7,5

    Levomitsetin 0,15

    1 g NaOH eritmasi pH 4,5-5,0 300l;

    Suv in’eksiya uchun 1 l gacha

    12 g qon konservanti davo vositasi sifatida bemorlarga quyiladigan, shuningdek komponentlar va kon preparatlari tayyorlanadigan, donorlik konini konservatsiya kilish uchun mo’ljallangan.

    Molekulyar massasi 126000±2700 bo’lgan past molekulyar polivinilpirrolidon (PVP) va NaCl, KCl, CaCl2, magniy xloridlarning SOLIPK tuzli infuziniga yakin miqdordagi 6% li eritmasi. Izoniazidning perfuziya uchun vitaminlar bilan kompozitsiyadagi eritmasi.

     Tarkibi: izoniazid 0,6 g

    tiamin xlorid 0,06 g

    piridoksin 0,06 g

    nikotinamid 0,1 g

    askorbin kislotasi 1 g

    tiomochevina 0,25 g

    in’yeksiya uchun suv 500 ml gacha

     Suvning yangi qaynatilgani ishlatiladi Filtrlash XNIXFI filtri orqali amalga oshiriladi, keyin eritma uglekislota bilan to’yintiriladi (20 minut mobaynida).

    Flakonlardan xavo uglekislota yordamida siqib chiqariladi. Disol, trisol, atsesol, xlorosol. Maxsus ko’rsatma eritmalari, vabo, el-tor (inaba), o’tkir dizenteriya, ovkatdan zaxarlangan bemorlarni davolashda organizmdan suv chikib ketishi va zaxarlanishni to’xtatuvchi yoki kamaytiruvchi vosita sifatida ishlatiladi. Barcha sanab o’tilgan preparatlar keng qo’llaniladigan tuzlarning murakkab eritmalari hisoblanadi. Jumladan xlorosol tarkibiga:

     natriy atsetat 3,6 g

    natriy xlorid 4,75 g

    kaliy xlorid 1,5 g

    in’yeksiya uchun suv 1 l gacha kiradi

     Xlorosol — rangsiz, tinik, kuchsiz ishqoriy muxitli eritma (pN 6,5-7,5). Tayyorlash jarayoni oddiy. Sterillash avtoklavda bajariladi.

     qadoqlashning o’ziga xos tomonlari

    Bu guruhning hamma eritmalari qisqa vaqt oraligida ko’p miqdorda (ba’zan 1300 ml va undan ortiq) konga quyiladi. SHuning uchun sanoat mikyosida turli hajmdagi idishlarda chiqariladi, (100, 200, 400, 500 ml). Flakonlar (kon kuyish uchun) kimyoviy turg’un shishadan, shisha devoriga darcha qilingan holda tayyorlanadi. Bu esa quyilgan suyuqlik miqdorini doimo kuzatib turish imkonini beradi. Flakonlar rezina probkalar vositasida berkitiladi va alyumin kalpokchalar bilan maxsus mashinada maxkamlanadi. Flakonlarni sterillash vaqti X DF da katta hajmdagi flakonlar uchun ko’rsatilgan bo’yicha o’zaytiriladi. SHprits ignasi flakonga probkani teshib kiritiladi va flakon maxsus ushlagichga o’rnatib quyiladi.

    Asosiy adabiyotlar:


    1. Maxmudjonova K.S., Shodmonova SH.N., Shoraximova M.M., Rizaeva N.M. Farmatsevtik texnologiya.-“Tafakkur nashriyoti”.-Toshkent.-2013.

    2. Miralimov M.M., Mamatmusaeva Z.YA., Abdullaeva X.K., Azimova N. “Farmatsevtik texnologiya asoslari” fanidan amaliy mashg‘ulot uchun uslubiy qo‘llanma. Ibn Sino.- 2004,- 171 bet.

    3. Yunusxo‘jaev A.N. O‘zbekiston Respublikasida farmatsevtika faoliyati.- 1 (287 b.), 2 (334 b.), 3 (433 b.) tomlar.- Toshkent.- 2001, 2001, 2003.

    Qo‘shimcha adabiyotlar:



    1. Jones David. Pharmaceutics Dosage Form and Design.- Pharmaceutical Press.- London.-2008.-286 p.

    2. Ллойд В. Аллен, Гаврилов А.С. Фармацевтическая технология изготовления лекарственных препаратов.-«ГЭОТАР-Медиа».- Mосква.-2014.

    3. Тихонов А.И., Ярных Т.Г. Технология лекарств.- Xарьков.- 2002.-704 с.

    4. Mirziyoev SH.M. Erkin va farovon demokratik O'zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. Toshkent, “O'zbekiston” NMIU, 2017. – 29 b.

    5. Mirziyoev SH.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta'minlash yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. “O'zbekiston” NMIU, 2017.– 47 b.

    6. Mirziyoev SH.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz. “O'zbekiston” NMIU, 2017. – 485 b.

    7. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi “O'zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo'yicha harakatlar strategiyasi to'g'risida”gi PF-4947-sonli Farmoni. O'zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to'plami, 2017 y., 6-son, 70-modda

    8. Краснюк И.И., Михайлова Г.И., Мурадова М.И. Фармацевтическая технология.- Москва.-2011.- 559 с.

    9. Синев Д.Н., Марченко Л.Г.. Синева Д.Т. Справочное пособие по аптечной технологи лекарств.- Санкт-Петербург. - 2001. – 315 с.

    10. Государственная фармакопея X изд.. – Москва. – Изд. «Медицина».- 1968.-1079 с.

    11. Государственная фармакопея XI изд. – Москва. – Изд. «Медицина».- 1987 (333 с.), 1989 (397 с.).

    Internet saytlari:



    1. www.ziyonet.uz

    2. www.nuph.edu.ua

    3. www.samsmu.ru/university/chairs/pharmtechnology

    4. www.rzgmu.ru

    5. www.fesmu.ru/kaf/k56/j56f082.shtml

    6. www.bsu.edu.ru/pharm/about/struct.php


    32- Ma’ruza

    MAVZU 32. Infuzion eritmalar, umumiy va xususiy texnologiyalari, sifatini baholash.

    Ma’ruza maqsadi: Infuzion eritmalar, umumiy va xususiy texnologiyalari, sifatini baholashga oid nazariy ma’lumotlarni berish

    Tayanch atama va iboralar:

    Infusion eritmalar- organizmda qon yo`qolishi kamayishi, suv-tuz balansining o’zgarishi natijasida organizmga yuboriladigan eritmalar.

    Fiziologik eritma- ular o’zining tarkibidagi
    Reja:


    1. Infuzion eritmalar haqida tushuncha;

    2. Infuzion eritmalarni umumiy va xususiy tayyorlanish texnologiyasi;

    3. Infuzion eritmalarni sifatini baholash.

    Infuzion eritmalarni tayyorlash

     Fiziologik va qon o’rnini bosuvchi eritmalar

    Organizmda qon yo’qolishi, kamayishi, karaxtlik, suv-elektrolit balansining o’zgarishi yoki kislotali-ishqoriy holatining o’zgarishi kabi patologik holatlarda, qon tomirlariga ko’p miqdorda shu holatlarni normallashtirishga yordam beradigan eritmalar yuborilishi zarur. Bunday, ya’ni ko’p miqdorda va qon tomiriga to’gridan-to’gri yuboriladigan eritmalar umumiy nom bilan infuzion eritmalar deyiladi.

    Fiziologik va qon o’rnini bosuvchi eritmalar in’yeksion eritmalar guruhining eng murakkabi hisoblanadi. Fiziologik eritma deb shunday eritmalarga aytiladiki, ular o’zining tarkibidagi erigan moddalar bilan xujayralar xayot faoliyatini saqlab turadi va organizmdagi fiziologik holatni sezilarli darajada o’zgartirmaydi, xossalari bo’yicha odam qoni zardobiga eng yakin turadigan qon o’rnini bosuvchi eritmalar deyiladi. Fiziologik va kon o’rnini bosuvchi eritmalar eng avvalo izotonik bo’lishi kerak. Ammo faqat bitta shartning o’zi etarli emas. Bundan tashkari ular izoionik bo’lishi zarur, ya’ni tarkibida kaliy, natriy, kalsiy va magniy ionlarining miqdori qon zardobi tarkibidagi miqdorga teng yoki yakin bo’lishi kerak. Fiziologik eritmalar va qon o’rnini bosuvchi eritmalar izotonik va izoionik bo’lishdan tashkari, izogidrik talablariga ham javob berishi shart, ya’ni eritmalar pH ini kon zardobi pH iga teng bo’lishi kerak, konni pH-7,36. Bu erda shu narsa ahamiyatliki, ular vodorod ionlari konsentratsiyasini bir xilda saqlash qobiliyatiga ega bo’lishlari darkor. Qonda darajasining doimiyligi buferlar, ya’ni karbonat sistemasi (gidrokarbonat va CO2), fosfat sistemasi (birlamchi va ikkilamchi fosfat) va tabiati jixatidan amfoter bo’lgan va shuning uchun Hq va OH ushlab qola oladigan oqsillar sistemasi ishtirokida saqlanadi. Buferlar borligi uchun qon reaksiyasini o’zgartirish qiyin, ular o’ziga reaksiyani o’zgartirish mumkin bo’lgan hamma ta’sirlarni qabul qiladi va bu ta’sirlarni kamaytiradi. Qonga mos ravishda qon o’rnini bosuvchi va fiziologik eritmalarga muhit pH ini saqlovchi regulyatorlar kiritiladi va buning natijasida ular izogidrik bo’ladi. Fiziologik va qon o’rnini bosuvchi eritmalar qon kabi hujayralar hayot faoliyatini ta’minlash va kerakli oksidlanish-qaytarilish potensialini hosil qilish uchun odatda glyukoza saqlaydi.

    Eritmalarni fizikaviy va kimyoviy xossalari bo’yicha qon zardobiga yakinlashtirish uchun ularga ba’zi bir yuqori molekulali birikmalar (YUMB) qo’shiladi. YUMB natriy xlorid eritmasini qovushqoqligini kon qovushqoqligi bilan bir kilish uchun qo’shiladi. Yuqorida sanab o’tilganlardan tashkari, qon o’rnini bosuvchi suyuqliklar pirogenlik, antigenlik va toksik xossalarga ega bo’lmasligi kerak, shuningdek ular qonning ivuvchanligini pasaytirmasligi va eritrotsitlar agglyutinatsiyasi paydo qilmasligi kerak.

    1941—45-urush yillarida olimlar tomonidan qon o’rnini bosuvchi eritmalar sifatida keng qo’llaniladigan, yangi, original izotonik eritmalar ishlab chiqilgan edi (16-jadval). Uglevod YUMB lardan qon o’rnini bosuvchi eritmalar tayyorlashda dekstrin keng qo’llaniladi. Dekstrin glyukoza polimeri bo’lib, (C6H10O5) qand lavlagisidan mikrobiologik sintez orqali olinadi. Kraxmaldan molekulyar zanjirining o’zunligi va glyukoza molekulalarining boglanishi tartibi bilan farq qiladi. (glyukozid boglari 1:6 holatida). Dekstrindan qon o’rnini bosuvchi 2 ta eritma tayyorlanadi — poliglyukin va repoliglyukin:

    — molekulyar massasi 60 000±10 000 bo’lgan dekstrinning natriy xlordagi izotonik eritmasi, gemodinamik ta’sirli preparat.

    – molekulyar massasi 35 000±5 000 bo’lgan dekstrinning natriy xlordagi eritmasi. Reopoliglyukin — past­molekulyar dekstrin eritmasi. U qon shakli elementlarining agregatsiyasini kamaytiradi va giperosmotik eritma bo’lganligi uchun suyuqliklarni to’kimalardan qon oqimiga o’tishiga yordam beradi. Qimmatli qon almashtiruvchi eritmalarga yana oksilli gidrolizatlar ham kiradi. Gidrolizatlar guruhi preparatlaridan biri gidrolizin L-103 preparatidir.



    Fiziologik qon o’rnini yuosuvchi eritmalar (gramida 1 litr suvli eritmada)

    21.-jadval




    Eritma nomi

    NaCl

    KCl

    Na

    HCO3



    CaCl2*6H2O

    MgCl2*6H2O

    MgSO4*7H2O

    NaH2

    PO4



    Na2H2 PO4

    Glyu-koza

    Boshqa ko’shimchalar

    Ringer- Lokk

     

    Triode



     

    SOLIPK


    tuzli infuzion

    eritma


     

    LIPK


    suyuщligi

     

    Atsler-Leman



    Petrova

    suyuqligi

     

     

    Serotransfuzin



     

     

     



    SOLIPK

     

     



     

     

     



    Polivinilpir -

    Ollidon (PVP)

    Kon o’rinini

    Bosuvchi suyuqlik



    9,0

     

    8,0



     

    8,0


     

     

     



    15,0

     

     



     

    8,0


     

     

     



    15,0

     

     



    7,5

     

     



     

     

     



     

    8,0


     

     

     



    0,2

     

    0,2



     

    0,2


     

     

     



    0,2

     

     



     

    0,2


     

     

     



    0,2

     

     



     

    0,2


     

     

     



     

     

     



     

    0,42


    0,2

     

    1,0



     

    0,8


     

     

     



    0,1

     

     



     

    1,2


     

     

     



    -

     

     



    -

     

     



     

     

     



     

     

    1,68



    0,2

     

    1,0



     

    0,8


     

     

     



    0,1

     

     



     

    1,2


     

     

     



    -

     

     



     

    -

     



     

     

     



     

     

     



    0,5

    -

     

    0,1



     

    -

     



     

     

    -



     

     

     



    0,1

     

     



     

    -

     



     

     

    0,1



     

     

     



     

     

     



     

    0,005


    -

    -

     



    0,05

     

     



     

    -

     



     

     

    -



     

     

     



    -

     

     



    -

     

     



     

     

     



    -

    -

     

    0,05



     

    0,138


     

     

     



    -

     

     



     

    -

     



     

     

    -



     

     

     



    0,052

     

     



     

     

     



     

    -

     



    -

     

    -



    -

     

     



     

    -

     



     

     

    -



     

     

     



    -

     

     



     

    0,476


     

     

     



     

     

     



    -

     


    1,0

     

    1,0



     

    -

     



     

     

    -



     

     

     



    -

     

     



    -

     

     



     

    10,0


     

     

     



     

     

     



     

    -



     

     

     



    SO2

    rN 6,0-

    6,4gacha

     

     



     

     

    0,7gummiarabika



    10%on

     

     



    Ishlatishdn oldin odam zardobi bilan 4:1 nisbatda aralashtiriladi.

     

    35,0PVP va 18,5 ml xlorit kislota. Eritmasi



     

    Gidrolizin L-103 geterogen zardob yoki tirik xayvonlar qoni to’liqsiz oqsil gidrolizatidir.

    Uning tarkibiga barcha almashmaydigan aminokislotalar, shuningdek triftozan, 0,9% NaCl, 0,02% CaCl2 va 2% glyukoza kiradi. Gidrolizatga kolloid xossa berish uchun (og’ir kon ketishlarda bu juda muxim) unga 10% gomogen zardob qo’shiladi.

    Tayyorlangan qon almashtiruvchi va fiziologik eritmalar kalsiy karbonat va cho’kmalarni hosil bo’lishdan saqlash uchun ba’zi bir ehtiyotkorliklarni talab qiladi. Bu maqsadda avval hamma suvning 2/3-3/4 qismi tayyorlanadi va o’zaro hosil qilmaydigan tuzlar eritmalari sterillanadi, keyin sterillangan eritmaga aseptik sharoitda qolgan suvda eritilgan NaHCO3 qo’shiladi.

     Karaxtlikka qarshi eritmalar
     Odatda karaxtlikka qarshi eritmalar qon o’rnini bosuvchi eritmalarning turli xil dori moddalari bilan qo’shilishidan iborat bo’lib, karaxtlik holatlarida arterial qon bosimini ko’tarilishida markaziy va vegetativ nerv sistemasi faoliyatini, qon va to’qimalar ximizmini tiklanishiga yordam beradi. Karaxtlikka qarshi eritmalarni 3 ta guruhga bo’lish mumkin.

    1. Oddiy karaxtlikka qarshi eritmalar tarkibiga tuzlar, glyukoza va alkogol kiradi.

    2. Tarkibida glyukoza, alkogol, bromidlar va narkotiklar saqlagan murakkab karaxtlikka qarshi eritmalar.

    3. Tarkibida glyukoza, alkogol bromidlar, narkotiklar va kon zardobi bo’lgan murakkab karaxtlikka qarshi eritmalar.

     

    Birinchi guruhga kiruvchi eritmaga SOLIPK karaxtlikka qarshi suyuqligi misol bo’lishi mumkin.



     

    Tarkibi:natriy xlorid 7 g

    kaliy xlorid 0,2 g

    magniy sulfat 0,4 g

    glyukoza 54,2 g

    spirt 96% 80 ml

    Veybel suyuqligi 3,3 ml

    suv 1000 ml gacha

     

    Ikkinchi guruhga kiruvchi karaxtlikka qarshi suyuqliklarda glyukoza spirt aralashmasining davolashda faolligi bromidlar va narkotiklar bilan kuchaytirilgan. Misol tariqasida Asratyanning karaxtlikka qarshi suyuqligini keltirish mumkin. Bu suyuqlik 2 xil ko’rinishda bo’ladi.



     A eritma tarkibi: natriy xlorid 8 g

    natriy bromid 0,75 g

    natriy gidrokarbonat 0,6 g

    suv 500 ml gacha

     B eritma tarkibi: uretan 0,6 g

    barbital 0,15 g

    kalsiy xlorid 1,5 g

    glyukoza 17 g

    spirt 15 ml 96%

    suv 50 ml gacha

     Qonga yuborishdan oldin ikkala eritma ham 20-25°S gacha isitiladi (bundan oshmasligi kerak) va qo’shishdan oldin aralashtiriladi. Uchinchi guruhga karaxtlikka qarshi eritmalari qovushqoq komponentlar qo’shish bilan murakkablashtirilgan. Masalan: Belyakov va Petrov karaxtlikka qarshi eritmasi tarkibiga:

    natriy bromid 1 g

    kofein 0,2 g

    morfin 40 ml

    zardob 0,01 g

    sinkol 400 g kiradi.

     Shu guruhning boshqa eritmasi — SOLIPK karaxtlikka qarshi eritmasi:

    spirt rektifikati 50 ml

    glyukoza 50 g

    tekodin 0,04 g

    defibrinlangan zardob 200 ml

    suv 500 ml gacha saqlaydi.

     Bu eritmalar tarkibida qon tomirlarida uzoq vaqt saqlanuvchi sinkol va zardob borligi uchun organizmdagi aylanayotgan qon hajmi ortadi. Bu guruhning kuchsiz tomoni shundaki, bo’larda buzilgan almashinuvni me’yorlashtiruvchi moddalar yo’q.

    Karaxtlikka qarshi eritmalarni tayyorlashda ham izotonik va qon almashtiruvchi eritmalarni tayyorlashdagi qoidalarga amal qilinadi. Spirt sterillangan eritmaga qo’shiladi. Agar eritmalar ampula yoki germetik berkitilgan idishlarda tayyorlansa, spirt sterilizatsiya paytida glyukoza ishqoriy muhitda karamellanadi. Shuning uchun Asratyan karaxtlikka qarshi eritmasi yuqorida ko’rsatilganidek, alohida 2 ta A va B eritma holida tayyorlanadi.

     Maxsus tayyorlanadigan eritmalar

     Qon konservanti 12%

    Tarkibi: g/l

    Limon kislotasi (kimyoviy toza) x. t.

    100% suvsiz kislotaga qayta hisoblaganda 7,5

    Suvsiz glyukoza 30,0

    Natriy fosfat (taxlil uchun toza) a. u. t. 7,5

    Levomitsetin 0,15

    1 g NaOH eritmasi pH 4,5-5,0 300l;

    Suv in’eksiya uchun 1 l gacha

    12 g kon konservanti davo vositasi sifatida bemorlarga quyiladigan, shuningdek komponentlar va kon preparatlari tayyorlanadigan, donorlik konini konservatsiya kilish uchun mo’ljallangan.

    Molekulyar massasi 126000±2700 bo’lgan past molekulyar polivinilpirrolidon (PVP) va NaCl, KCl, CaCl2, magniy xloridlarning SOLIPK tuzli infuziniga yakin miqdordagi 6% li eritmasi. Izoniazidning perfuziya uchun vitaminlar bilan kompozitsiyadagi eritmasi.

     Tarkibi: izoniazid 0,6 g

    tiamin xlorid 0,06 g

    piridoksin 0,06 g

    nikotinamid 0,1 g

    askorbin kislotasi 1 g

    tiomochevina 0,25 g

    in’yeksiya uchun suv 500 ml gacha

     Suvning yangi qaynatilgani ishlatiladi Filtrlash XNIXFI filtri orqali amalga oshiriladi, keyin eritma uglekislota bilan to’yintiriladi (20 minut mobaynida).

    Flakonlardan xavo uglekislota yordamida siqib chiqariladi. Disol, trisol, atsesol, xlorosol. Maxsus ko’rsatma eritmalari, vabo, el-tor (inaba), o’tkir dizenteriya, ovkatdan zaxarlangan bemorlarni davolashda organizmdan suv chikib ketishi va zaxarlanishni to’xtatuvchi yoki kamaytiruvchi vosita sifatida ishlatiladi. Barcha sanab o’tilgan preparatlar keng qo’llaniladigan tuzlarning murakkab eritmalari hisoblanadi. Jumladan xlorosol tarkibiga:

     natriy atsetat 3,6 g

    natriy xlorid 4,75 g

    kaliy xlorid 1,5 g

    in’yeksiya uchun suv 1 l gacha kiradi

     Xlorosol — rangsiz, tinik, kuchsiz ishqoriy muxitli eritma (pN 6,5-7,5). Tayyorlash jarayoni oddiy. Sterillash avtoklavda bajariladi.



    qadoqlashning o’ziga xos tomonlari

     Bu guruhning hamma eritmalari qisqa vaqt oraligida ko’p miqdorda (ba’zan 1300 ml va undan ortiq) konga quyiladi. SHuning uchun sanoat mikyosida turli hajmdagi idishlarda chiqariladi, (100, 200, 400, 500 ml). Flakonlar (kon kuyish uchun) kimyoviy turg’un shishadan, shisha devoriga darcha qilingan holda tayyorlanadi. Bu esa quyilgan suyuqlik miqdorini doimo kuzatib turish imkonini beradi. Flakonlar rezina probkalar vositasida berkitiladi va alyumin kalpokchalar bilan maxsus mashinada maxkamlanadi. Flakonlarni sterillash vaqti X DF da katta hajmdagi flakonlar uchun ko’rsatilgan bo’yicha o’zaytiriladi. SHprits ignasi flakonga probkani teshib kiritiladi va flakon maxsus ushlagichga o’rnatib quyiladi.


    Asosiy adabiyotlar:

    1. Maxmudjonova K.S., Shodmonova SH.N., Shoraximova M.M., Rizaeva N.M. Farmatsevtik texnologiya.-“Tafakkur nashriyoti”.-Toshkent.-2013.

    2. Miralimov M.M., Mamatmusaeva Z.YA., Abdullaeva X.K., Azimova N. “Farmatsevtik texnologiya asoslari” fanidan amaliy mashg‘ulot uchun uslubiy qo‘llanma. Ibn Sino.- 2004,- 171 bet.

    3. Yunusxo‘jaev A.N. O‘zbekiston Respublikasida farmatsevtika faoliyati.- 1 (287 b.), 2 (334 b.), 3 (433 b.) tomlar.- Toshkent.- 2001, 2001, 2003.

    Qo‘shimcha adabiyotlar:



    1. Jones David. Pharmaceutics Dosage Form and Design.- Pharmaceutical Press.- London.-2008.-286 p.

    2. Ллойд В. Аллен, Гаврилов А.С. Фармацевтическая технология изготовления лекарственных препаратов.-«ГЭОТАР-Медиа».- Mосква.-2014.

    3. Тихонов А.И., Ярных Т.Г. Технология лекарств.- Xарьков.- 2002.-704 с.

    4. Mirziyoev SH.M. Erkin va farovon demokratik O'zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. Toshkent, “O'zbekiston” NMIU, 2017. – 29 b.

    5. Mirziyoev SH.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta'minlash yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. “O'zbekiston” NMIU, 2017.– 47 b.

    6. Mirziyoev SH.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz. “O'zbekiston” NMIU, 2017. – 485 b.

    7. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi “O'zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo'yicha harakatlar strategiyasi to'g'risida”gi PF-4947-sonli Farmoni. O'zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to'plami, 2017 y., 6-son, 70-modda

    8. Краснюк И.И., Михайлова Г.И., Мурадова М.И. Фармацевтическая технология.- Москва.-2011.- 559 с.

    9. Синев Д.Н., Марченко Л.Г.. Синева Д.Т. Справочное пособие по аптечной технологи лекарств.- Санкт-Петербург. - 2001. – 315 с.

    10. Государственная фармакопея X изд.. – Москва. – Изд. «Медицина».- 1968.-1079 с.

    11. Государственная фармакопея XI изд. – Москва. – Изд. «Медицина».- 1987 (333 с.), 1989 (397 с.).

    Internet saytlari:



    1. www.ziyonet.uz

    2. www.nuph.edu.ua

    3. www.samsmu.ru/university/chairs/pharmtechnology

    4. www.rzgmu.ru

    5. www.fesmu.ru/kaf/k56/j56f082.shtml

    6. www.bsu.edu.ru/pharm/about/struct.php



    Download 2.9 Mb.
    1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   35




    Download 2.9 Mb.

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Izotonik konsentratsiyani natriy xlorid ekvivalenti orqali hisoblash

    Download 2.9 Mb.