Biologik ilmiy ishlar olib borilishining tari i
,
Ekomarkazda ko'plab ilmiy ishlar olib borilgan. Bu kabl ilmiy ishlar uning ochi\gan paytidayoq boshlangan. Ilk ochilgan yilida Eko arkaz o'z ilmiy ishini cho'lning Ьiologik ko'rinishi, tablati, undagi hayvonlarini ekologik muammo va morfologiyasi haqida, A.N.Sev yertso-a nomli instituti, Biogeografiya laboratoriyasi, O'zbekiston Zoologiya instituti olimlari Ьilan hamkor\ikda ish olib borgan. 1989 yilda jayronlami ko'paytirish bo'yicha tajriba o'tkazishgan. Ilk davrda Ekomarkaz Jayron, qulon, drof-prosotka, Prjevalskiy otlari, gepard Ьiologiyasi o'rganildi. Jayюnlaming ko'paytirish ilmiy ishlari ko'proq samarali bo'lgan. Ekomarkazda ilk tajribada hayvonlaming 30 avlodi ko'paytirildi. Zoopark (hayvonot bog'i) va kollektsiyalariga 200 ta jayron sotilgan. Bundan tashqari 5 ta Prjevalskiy oti sotilgan.
Ekomarkazdagi ilmiy ishlaming natijasi kongresslarda ma'ruza qilingan. Ekomarkazdagi ilmiy ЬiЫiografiya 200 ta puЫikatsiyaga yaqin. O'zbekiston, Frantsiya, Rossiya, Gyermaniya va boshqa mam akatlardan 50 ta talaba amaliyot o'tagan. Talabalar shu joyda 80 tadan ko'p kurs ishi hamda diplom ishlarini yoqlagan.
Ekomarkaz ma'lumotlari natijasida 4 ta nomzodlik ishi (dissyer atsiya), Ьitta (Frantsiya) doktorlik ishi ximoya qilindi. Ekomarkaz chet davlatlaming olimlari, jumladan, Rossiya, Ukraina, Gyermaniya, AQSh, Yaponiya, Frantsiya va boshqa davlatlaming Ьiologlari diqqat, etiborini tortmoqda.
238
1994 yil Tablatni muhofaza qilish Davlat qo'mitasi (O'zbekiston) hamda Fanlar Akademiyasi (Frantsiya) cho'l hayvonlar Ьiologiyasini o'rganishda o'zaro hamkorlik qilishgan. Ekomarkazdagi ushbu ilmiy dastur uzoq muddatli davom etgan.
Ekomarkaz maydonida olib Ьorilgan Xalqaro· o'zbek-frantsuz
Ьiologik tadqiqotlar jarayoni tadqiqotlaming sifati, sezilarli darajada oshganligi Ьilan tavsiflanadi. Zamonaviy asbob-uskunalar Ьilan taminlanganlik kamyob ilmiy-tekshirish ishlarini olib borishga imkon byerdi: Jayronning gormonal holati hamda Prjevalskiy oti holati; ushbu populyatsiyalaming genetik potentsiali, tog' echkisi yurak-qon tomir tizimlarining fiziologik tadqiqotlari o'tkazildi. Ekomarkaz hududda ilmiy ishlami olib borish uchun Frantsiya Fanlar akademiyasi Rossiyadagi Moskva Davlat tшivyersiteti talaЫari jalb qilindi.
Ekomarkazda olib borilgan Xorijiy nashrlarda o'z aksini topdi, Xalqaro Kongresslarda chiqisblar qilindi. Frantsuz oliшlari Ьilan isblash davomida 10 dan oshiq ilmiy maqolalar va xabai·lar xoгijiy nash1·la1·da chop qilindi.
1996 yil O'zbekiston Pгezidenti I.Karimov Frantsiyaga rasmiy tashrif Ьilan borganida ham shu haqida so'zladi. Ilmiy tadqiqot ishlarini Xalqaro darajaga ko'tarilishi Kalifomiya univyersiteti olimlarida ham qiziqish uyg'otdi. AQSh oliшlari 1994-2000 у у Ekoшarkaz hududida cho'I Ьiotsenozlarini o'rganishdi va cho'I ko'r sichqoni akustik faoliyati bo'yicha ilmiy ishlar olib bordi.
Ekomarkaz hududida faqat keyingi yillarda o'z tadqiqotlarini quyidagi Xalqaro ekspeditsiyalar olib bordilar:
Ilmiy takliflar asnosida jayron, qulon, prjevalskiy otining kamyob
populyatsiyalarini yaratishga yerishildi. Ekomarkazda hayvonlarning bosh suyagi kollektsiyasi mavjud bo'lib, 2007 yilda 937 ta bo'lsa, shundan 918 tasi jayron bosl1 suyagidir. Bu kollektsiyaning Ьahosi yo'q
qimmatbahodir. Kollektsiya O'zbekiston ilmiy fondining ilmiy ro'yxatiga kiritilgan. Ekomarkaz o'z tadqiqot ishlarini hisobga olgan holda, Orol bo'yi yerlami ekologik o'zgarishlami kuzatib, bunga qarshi kurash, sifatida, atrof muhitni tiklash maqsadida dasturlar ishlab chiqdi. Ekomarkaz hududda qizil kitobga kiritilmagan hayvonlar mavjud.
Sutemizuvchilar: 5 turda: uzun ignali tipratikan, jayron, qulon, prejevalsk oti, buxoro tog' qo'yi.
Qushlar: 30 turda: pushti pelikon, jingalak pelikon, kichik
«baklon», kichik oq tsaplya, sariq tsaplya, Turkiston oq laylaklari, qora laylak, kalpitsa, flamingo, oq qushi, klikun oq qushi, piskulka g'ozi,
239
|
