|
Кitob davlat qo'riqxonasi
|
| bet | 106/119 | | Sana | 07.02.2024 | | Hajmi | 0,61 Mb. | | #152531 |
Bog'liq Ekologiya 11. Rom уоrм ато. Л tos II кenт z 1 L-fayllar.org13.9. Кitob davlat qo'riqxonasi
1979 yil 22 martda O'zbekiston RespuЬlikasi hukumati 26-raqamli farmoni Ьilan Кitob davlat geolog qo'riqxonasini tashkil qildi. Maydoni
234
3938 ga. Kitob qo'riqxonasi Zarafshon tog' tizmalarining Jindidaryo daryosining chap qirg'og'idan Qashqadaryoning Кitob rayonigacha bo'lgan joylarda joylashgan. Qo'riqxona relefining balandligi dengiz sathidan 1300 m dan 2650 m gacha. Hududda ОЫ Safit, Xo'jaqo'rg'on, Zinzilbon, Novabak, Kushnova, Qizilolma, Kule, Jarshafi, Tushlik kaЬi vodiylar joylashgan. Hisor va Xazrat Sulton tog' tizmalarining quyi qismida eng chiroyli manzara Shirdog' joylashgan.
Iqlimi. Qo'riqxona hududining iqlim keskin kontinental. Yilda
yog'ingarchilik 600 mm dan ko'p Ьo'lmaydi. Yog'ingarchilikning 60% kuz-qish mavsumlariga to'g'ri keladi. Havo namgarchiligi 33%dan 63%gacha. lyul oyida harorat +35° , yanvarda minimal harorat -30° va undan pastroqqa tushadi.
Tuprog'i och-jigarrang, qo'ng'ir o'rmonli va bo'z tusli tuproqdan tashkil topgan. Ushbu tuproqlarda paleozoy davridagi faunalar (hayvo-ot dunyosi)ning unikal (yagona) kollektsiyalari topilgan va ular hozirda muzeylarda saqlanadi.
(Florasi). Nabotat Qo'riqxona lшdudida 800 turdagi o'q ildizi o'simliklar mavjud.
O'rmon o'simliklaridan Zarafshon archalari o'sadi. Yaproqli o'simliklardan Turkiston zarangi, Buxoro bodomi, qatrong'och, irg'ay
va boshqalami uchratish mumkin. Кichik o'rmonlarda esa grek yon 'og'i, tol va archalami uchratish mumkin. Hududda manzarali o'sim
iklaming 300 turdan ko'p xillari, yuzlab turdagi ozuqa o'simliklar, efir moyli o'simliklar, 6 turdagi namataklar, 280 turdagi meditsina va tibЬiyotda ishlatiladigan do1·ivor o'simliklar, ulardan 22 tшi O'zbekiston RespuЫikasi Qizil kitoblga kiritilgan. Ulardan: yunon ajoyibotlari, yovvoyi gladiolus, Fostyer va shtyernbyerg Fishyer lolalari, piyozgul,
O'zbekiston chinnigul (gvozdika), kavrak (fyerula) singarilar eng kamyob turlar hisoЫanadi.
Faunasi. Hudud o'zining Ьоу, qiziqarli hayvonot dunyosi Ьilan mashhur bo'lib o'zining archa o'rmonlari, tog'lari, cho'qqilari, sharshara, landshaftlari kaЬi Ьioxilma-xillik kompleksini tashkil etadi. Bu yerlarda entomo -faunaning ob'ektlari, ya'ni 80 turdan ko'proq kapalaklami ko'rish mumkni. Ulaming 4 tшi O'zbekiston RespuЫi
asining Qizil kitoЬiga kiritilgan. 23 oilaga oid Ьo'lgan 51 turdagi o'rgimchaklar, Raksimonlaming 11 turini uchratish mumkin.
Suv jonzotlaridan 3 turdagi baliqlar, 2 tur amfiblya (yer suv
jonzotlari) 14 tur sudralib yuruvchilar. 128 turdagi qushlar hamda 21 turdagi sutemizuvchilar mavjud. Umumiy jonzotlaming 168 turi mavjud
235
bo'lib, shulardan 10 turi O'zbekiston RespuЫiksi Qizil kitoЬiga kiritil an. Masalan: Tyan-Shan qo'ng'ir ayig'i, qushlardan oqtoshsip, qora quzg'un, borodach, burgut, qora laylak kaЬilar eng qo'riqlanishi lozim Ьо' lgan jonzotlardir.
|
| |
