|
«Hisor»davlat qo'riqxonasi
|
| bet | 103/119 | | Sana | 07.02.2024 | | Hajmi | 0,61 Mb. | | #152531 |
Bog'liq Ekologiya 11. Rom уоrм ато. Л tos II кenт z 1 L-fayllar.org13.6. «Hisor»davlat qo'riqxonasi
Hisor qo'riqxonasi Surxondaryo, Qasl1qadaryo va Tojikiston RespuЫikasi Ьilan 24 km. uzunlikda cl1egaradosh. Hisor qo'riqxonasi hududi ko'p qavatli geologik tuzilishi Ьilan farqlanadi. Hisor qo'riqxo nasining gidrografik zanjiri Surxondaryo Ьilan cl1egaradosh tog'Iiklar dagi muzlik va qorliklardan boshlanuvchi Qasl1qadaryoning irmoqlari dan tashkil topgan. Daryolarning alohida belgilari suv to'planish balandligining yuqorilishidir. Qizil daryo uchun bu balandlik 2702 m, Oqsuv uclшn 2444 m, Tanhoz daryo uclшn 2170 m. Yuqori joylasl1gan suv to'plagichlari bilan farqlangan holda qo'riqxona daryolari oqimining kengroq kontsentratsiyasi va eng katta nisbly suv keltiruvchanligi Ьilan haraktyerlanadi.
Suvning oylik o'rtacha sarfi maksimal qiymati iyun oyiga, minimal qiymati esa dekabr-yanvar oyiga to'g'ri keladi. Tushayotgan yog'inning yil davomida taqsimlanishi notekis. Yog'inning yillik yig'indisining 64% sovuq davriga to'g'ri ke\adi. Мау oyidan sentyabr oyigaclia namgarchilik deyarli bo'lmasligi tabliy yangilanish jarayoniga teskari ta'sir qiladi. Qo'1·iqxona Pomir, Oloy tog'li tizimining G'arbly qismla rining ekotizimi ko'rinis\1larini o'z ichiga olgan unikal hududiy tabliy kompleks l1is0Ыanadi. Bu yerda qo'riqxonaning absolyut rcjimi tufayli tlora va faunaning barcl1a tashkil etuvchilaгi saqlangan hamda hozirgi paytdagi ularning soni barqarorlashgan.
Florasi (o'simliklar dunyosi).
Hisor qo'riqxonasi Iшdudi Afg'on-Turkiston geobotanik provintsi yasining g'arbly Hisor okrugiga kiradi. Ildizli o'simliklarning 800-900
ta soni mavjt1d. Bu yerda O'rta Osiyo tog'liklariga xos bo'lgan nabo totlardan murakkab gullilar, dukkaklilar,karamgullilar, ko'plab donli o'simliklar, soyabongullilar va labgullilarni uchratish mumkin. G'arbly Hisorda daraxt va butasimon o'simliklar kam bo'lib, bor yo'g'i 60 turi
bor. Asosiy o'simlik turlarini mojevelnikdan tasl1qari Turkiston ASYER), Momiqli (А) va Semyonov (А semyonovi) zaranglari,
Sug'diyona yasini, do'lana, Sivyers Olmasi, Sharq olchasi kabl o'simliklar asosiy qismni tasl1kil etadi. O'zbekiston RespuЫikasi Qizil
229
)
1
kitoblga (1998 yil) kiritilgan noyob turlardan kamida 32 xili ushbu qo'riqxona hududida o'sadi.
Faunasi (11ayvonot olami). O'rta Osiyo tog'lari Poliarktika oraliq
lari mustaqil zoogeografik provintsiya-O'rta Osiyo tog'li provintsiyasini tashkil qiladi. Hududning hayvonot dunyosi yaxshi o'rganilmagan. Umurtqalilar faunasida ba'zi ma'lumotlarga ko'ra ular 268 tumi tashkil etadi. Qo'riqxonada baliqlaming 2 turi, Ьir xil joy suvida yashovchilar,
215 xil qushlar va 32 xil sutemizuvchilar bor. Mutaxassislar ma'lumotiga ko'ra, 3000 dan kam bo'lmagan turda hashoratlar bor.
sutemizuvchilar l1ayvonat turining 30%dan Bu O'rta Osiyo tog'liklardagi turlaming ¼ Bu yerda tarqalgan jonvorlarni 5 otryadi
Qo'riqxona 32 xildagi ortig' ini tasl1kil etadi. qismiga mos keladi. o'rganilgan.
7 xil turda qo'lqanotlilar; quyonsimonlar 2 tur, kemiruvcl1ilaming 11 turi, go'shtxo'rlarning l О turi va, juft tuyoqlilarning 2 turi Ьоr. Fauna elementlariga e'tibor byeradigan Ьо' lsak, unda markaziy Osiyo, Mo'g'ul, Evropa hamda Hind-Himolay tiplarini kuzatisblmiz mumkin. 4 turdagi suteшizuvchilar O'zbekiston Qizil kitobiga kiritilgan.
Bular: Oq panja ayiq, Markaziy Osiyo suvsari, Qor Barsi va Turkiston Silovsini. Qor Barsi barcha qo'riqxona hududlarida qo"riqlanadigan markaziy ob'ektga aylangan. Usl1bu tur dengiz sathidan
2200 dan to 4200 m gaclia bo'lgan balandliklarda ucl1raydi. Ulaming asosiy o'Uasi tog' echkilaridir. Bundan tashqari ular yovvoyi cho'chqa, qizil surka va kakliklami ham ov qilisl1adi. Qo'riqxonaning 8l1imoliy qismi Hazrat Sulton tog'larida Hazrat Dovud deb atalmis\1 ziyoratgoh mavjud. Qo'riqxonaпing JanuЬida Amir Теmш g'ori bor. G'orning uzunligi 860 m bo'lib, uning eng ohirida O'zbekistondagi eng katta yer osti ko'li bor. Bu g'orda tosh davrida odamlar yashagan.
|
| |
