1.13. Nanozarralar
Sistemada atom yoki molekulyar tartibda o‘zgarishlar ro‘y berganda materialning xususiyatlari aniq ko‘rinadi. Uglerod qattiq fazada bir qancha turli modifikasiyalarni paydo qilishi mumkin (olmosdan boshlab grafitgacha). Ikki materialning fizik xususiyatlari o‘rtasida farqlar turli ko‘rinishdagi atomlarni kristall ko‘rinish holatidan tartibga keltirilishi bilan izohlanadi. Toza uglevod fullerene deb nomlanuvchi yana bir ko‘rinishga, shaklga ega bo‘lishi mumkin ekan.С60 fulleren molekulaning tarkibi 60 dan ziyod atomlardan tashkil topgan, beshburchak, oltiburchak shaklidagi ko‘rinishlar futbol to‘pini (12 ta beshburchaklar va 20 ta oltiburchaklar) eslatadi.
С60 molekulasining tuzilishi, С60 molekulasidan tashkil topgan kristallning tuzilishi
Bu nomning kelib chiqishi, qachonlardir mashhur arxitektor Richard Bukministr Fuller shunday shakldagi molekulalarning borligi haqida bilmagan holda binolar gumbazlarini yaratish uchun tegishli poliedrik qurilmalardan foydalanganligi bilan bog‘liq. Juda ko‘plab boshqa, ancha yirik bo‘lgan fullerenlar mavjud (С70, С82, С84, …, С240…), ancha murakkab ko‘rinishdagi fullerenlar esa nanotrubkalar degan nomni olgan. Bugun ular haqida ma’lumotlar banki fullerenlarning 10 000 oshiq ko‘rinishlari bo‘lganligini ko‘rsatadi.
1.14-rasm. Nanotrubalarning tuzilishi
Oltin nanozarralarining sintezi. Oltin nanozarralarini kimyoviy sintez qilish uchun “namlash usullining avzalligi oksidlanish-qaytalanish reaksiyasi qo‘llaniladi:
Au3++qaytalanish →Au0n Au0 (nanooltin) (1.1)
I bosqichda bu reaksiya oksidlanish qaytalanishga mos keladi. Odatda kirishma modda sifatida tetraxloraur kislotasi – HAuCl4nH2O qo‘llaniladi. Qaytalanuvchi har xil reagentlar: vodarod va vodarodli bog‘lar (masalan, tetragidroboratlar), fosfor xloristoe olova, sitrat natriya, gidrozin, spirtlar, etilenglikol, kraxmal, glyukoza, askorbinovaya kislota va boshqalar bo‘ladi.(tiklovchi) Qaytalan stabillovchi organik modda ishtrokida o‘tkaziladi – ligand, nanozarralarni ajrata oluvchi xususiyatlari II bosqich qadamlarni belgilash kerak:
nAu0 [Au0]n + mL [Au0]nLm (1.2)
|
