Nomlanishi
|
Belgilanishi
|
Tok va kuchlanishni belgilanishi
|
O‘zgarmas tok
|
—
|
O‘zgaruvchan tok
Umumiy belgilanishi
|
~
|
Umumiy belgilanishda o‘zgaruvchan tokning shastotasini ko‘rsatish ham ruxsat etiladi, masalan 10 kGs li o‘zgaruvchan tokning chastotasi
|
~10 kGs
|
O‘zgaruvchan va o‘zgarmas tok (ushbu belgilanish o‘zgaruvchan va o‘zgarmas tokda ham ishlovchi qurilmalarda ishlatiladi)
|
|
Fazalar soni m va shastotasi f bo‘lgan o‘zgaruvchan tok
|
m ~ f
|
Masalan, uch fazali 50 Gs li o‘zgaruvchan tok
|
3 ~ 50 Gs
|
Manfiy qutb
|
–
|
Musbat qutb
|
+
|
CHulg‘amlarni ulanish guruhlarini belgilanishi
|
Uch fazali chulg‘am, “yulduz” ulanish sxemasi
|
|
Uch fazali chulg‘am, neytrali chiqarilgan “yulduz” ulanish sxemasi
|
|
Uch fazali chulg‘am, uchburchak ulanish sxemasi
|
|
Uch fazali chulg‘am, ochiq uchburchak ulanish sxemasi
|
|
Uch fazali chulg‘am, zigzag ulanish sxemasi
|
|
Umumiy qo‘llanilish belgilanishi
|
Elektromagnit energiya oqimi, elektr signal:
|
|
a) bir yo‘nalishda
|
|
b) ikkala yo‘nalishda ham, turli vaqtda
|
|
v) ikkala yo‘nalishda ham, bir vaqtda
|
|
Elektr mashinalarni belgilanishi
|
Elektr mashinaning statori
|
|
Izoh. Aylanani ishki qismiga quyidagalarni ko‘rsatish ruxsat etiladi:
|
a) mashinani turi (G – generator, D – dvigatel va h.k.)
|
|
b) tokni turi, fazalar soni yoki chulg‘amlarni ulanishi, masalan uch fazali generator
|
Uch fazali stator chulg‘ami:
|
|
a) “uchburchak” ulangan
|
|
b) “yulduz” ulangan
|
|
Elektr mashinaning rotori, transformator chulg‘ami
|
|
CHulg‘amli rotor, kollektor va chutkali
|
|
Mustaqil qo‘zg‘atishli o‘zgarmas tok mashinasi
|
|
Doimiy magnit orqali qo‘zg‘atishli o‘zgarmas tok mashinasi
|
|
CHulg‘am, induktiv o‘ram
|
|
Induktiv o‘ramlar, drossellar, transformatorlar va avtotransformatorlarni belgilanishi
|
Transformator, avtotransformator, drossel va magnit kuchaytirgich chulg‘ami
|
|
Reaktor
|
|
Magnitoelektrik magnit o‘tkazgichli induktiv o‘ram
|
|
Magnit o‘tkazgichli reaktor (drossel)
|
|
Doimiy aloqali magnit o‘tkazgichli transformator
|
|
Ush chulg‘amli magnit o‘tkazgichli bir fazali transformator
|
|
CHulg‘amlari “yulduz – yulduz” ulangan neytral nuqtasi chiqarilgan magnit o‘tkazgichli uch fazali transformator
|
yoki
|
|
CHulg‘amlari “yulduz” ulangan tomonda yuklama ostida rostlagich, “ushburchak – yulduz” ulangan neytral nuqtasi chiqarilgan magnit o‘tkazgichli uch fazali transformator
|
|
CHulg‘amlari “yulduz” ulangan magnit o‘tkazgichli uch fazali avtotransformator
|
|
Kuchlanish transformatori
|
|
Ikkilamchi chulg‘ami bitta bo‘lgan tok transformatori
|
|
Ikkilamchi chulg‘ami ikkita bo‘lgan bitta magnit o‘tkazgichli tok transformatori
|
|
Razryadniklarni belgilanishi
|
Iskrali himoyaviy oraliq (o‘lchamlar GOST 2.747-68 bo‘yicha)
|
|
Razryadnik. Umumiy belgilanishi
|
|
Saqlagichlarni belgilanishi
|
Teshib o‘tadigan saqlagich
|
|
Eruvchan saqlagich. Umumiy belgilanishi
|
|
Inersion-eruvchan saqlagich
|
|
Tez ishlovchi saqlagich
|
|
o‘chirgich-saqlagich
|
|
ajratgich-saqlagich
|
|
Rezistor va kondensatorlarni belgilanishi
|
O‘zgarmas rezistor
|
|
Izoh. Agar rezistorlarni sochilish nominal quvvatini ko‘rsatish kerak bo‘lsa, u holda 0,05 dan 5 Vt gacha oraliqda bo‘lsa rezistorlarni quyidagi belgilanishlarini ishlatish ruxsat etiladi, ularning quvvati quyidagicha:
|
0,05 Vt
0,125 Vt
0,25 Vt
0,5 Vt
1 Vt
2 Vt
5 Vt
|
|
O‘lchov shunti
|
|
O‘zgaruvchan rezistor
|
|
Sozlanuvchi rezistor
|
|
Termorezistor
|
|
O‘zgarmas sig‘imli kondensator
|
|
Qutblangan elektrolitli kondensator
|
|
O‘zgaruvchan sig‘imli kondensator
|
|
Moslovchi kondensator
|
|
Elektr o‘lchov asboblari
|
O‘lchov asbobi:
|
|
a) ko‘rsatuvchi
|
|
b) qayd qiluvchi
|
|
v) integrallovchi
|
|
Asbobning vazifasini ko‘rsatish uchun uning belgilanishiga o‘lchanadigan kattalik yoki ularning birligi yoziladi, masalan:
|
|
a) ampermetr
|
A
|
b) voltmetr
|
V
|
v) voltampermetr
|
VA
|
g) vattmetr
|
W
|
d) varmetr
|
var
|
e) miktroampermetr
|
μA
|
j) millivoltmetr
|
mV
|
z) ommetr
|
Ω
|
i) megaommetr
|
MΩ
|
k) shastotamer
|
Hr
|
l) fazometr:
faza siljishini o‘lchovchi
quvvat koeffitsientini o‘lchovchi
|
φ
sosφ
|
m) amper-soat hisoblagich
|
Ah
|
n) vatt-soat hisoblagich
|
Wh
|
o) valt-amper-soat reaktiv hisoblagich
|
varh
|
p) temperatura o‘lchagich
|
t0
|
Yarimo‘tkazgichli asboblarni belgilanishi
|
Doid. Umumiy belgilanishi:
|
|
Stabilitron
|
|
a) bir tomonlama
|
|
b) ikki tomonlama
|
|
Anod bo‘yicha boshqariladigan cheklanmaydigan tiristorli triod
|
|
Katod bo‘yicha boshqariladigan cheklanmaydigan tiristorli triod
|
|
Yorug‘lik manbasini belgilanishi
|
Yoritish va signalli cho‘g‘lanma lampa
|
|
Yoritish va signalli gazorazryadli lampa
|
|
Oddiy elektrodli past bosimli gazorazryadli lampa
|
|
Kimyoviy tok manbasi
|
Galvanik element yoki akkumulyator
|
|
Galvanik elementlar yoki akkumulyatorlardan batareya
|
yoki
|
Elektr aloqa liniyasi, o‘tkazgich, kabel va shinalarni umumiy belgilanishi
|
Elektr aloqa liniyasi. O‘tkazgich, kabel, shina
|
|
Elektr aloqa liniyalarining guruh ekranlashtirilishi
|
yoki
|
Ekranlashtirilgan elektr aloqa liniyasi
|
|
Zaminlagich
|
|
Qobiq (mashina, apparat, asbob)
|
|
Elektr bog‘lanmagan ikkita elektr aloqa liniyasini grafik kesishishi. Liniyalar 900 burchak ostida kesishishi kerak
|
|
Tarmoqlangan elektr aloqa liniyasi:
|
|
a) bitta
|
|
b) ikkita
|
|
Kommutatsion qurilmaning kontaktlarini belgilanishi
|
Kommutatsion qurilmaning kontakti. Umumiy belgilanishi:
|
|
a) qo‘shuvchi
|
|
b) ajratuvchi
|
|
v) qo‘shib-ajratuvchi
|
|
g) zanjirni ajratmasdan qo‘shib-ajratuvchi
|
|
d) o‘rta holatli qo‘shib-ajratuvchi
|
|
Sekinlik bilan qo‘shiluvchi kontakt:
|
|
a) ishlaganda
|
|
b) qaytishda
|
|
v) ishlaganda va qaytganda
|
|
Yuqori aniqlikdagi zanjirlarni kommutatsiyalash uchun kontakt:
|
|
a) qo‘shuvchi
|
|
b) ajratuvchi
|
|
v) yoyni so‘ndirib qo‘shiluvchi
|
|
g) yoyni so‘ndirib ajratuvchi
|
|
Ajratgichning kontakti
|
|
O‘chirgich-ajratgichning kontakti
|
|
Yuklamada avtomatik qaytuvchi kontakt
|
|
Izoh. Qaytish amalga oshadigan o‘zgaradigan kattalikni ko‘rsatish uchun quyidagi belgilar ishlatiladi:
|
a) maksimal tokdan
|
I >
|
b) minimal tokdan
|
I <
|
v) teskari tokdan
|
I ←
|
g) maksimal kuchlanishdan
|
U >
|
d) minimal kuchlanishdan
|
U <
|
e) maksimal temperaturadan
|
t0 >
|
Belgilar o‘chirgichning yoniga qo‘yiladi, masalan: maksimal tokdan uch qutbli avtomatik o‘chirgich
|
|
Yuqori kuchlanishli o‘chirgich
|
|
Bo‘lgich
|
|
Qisqa tutashtirgich
|
|
Qo‘l bilan qaytariluvchi kontaktlar:
|
|
a) qo‘shuvchi
|
|
b) ajratuvchi
|
|
Impulsli qo‘shuvchi kontakt
|
|
Elektr bo‘lmagan qurilmaning kontaktlari:
|
|
a) qo‘shuvchi
|
|
b) ajratuvchi
|
|
Knopkali bosiladigan o‘chirgich:
|
|
a) qo‘shiluvchi kontaktli
|
|
b) ajraluvchi kontaktli
|
|
Relelarni belgilanishi
|
Elektromexanik qurilmaning g‘altagi. CHiqishlarini to‘rtburchakning bir tomonida tasvirlashga ruxsat etiladi.
|
|
Ikkita chulg‘amli elektromexanik qurilmani g‘altagi
|
|
CHulg‘amning turi ko‘rsatilgan elektromexanik qurilmani g‘altagi:
|
|
a) kuchlanish chulg‘ami
|
|
b) maksimal tok chulg‘ami
|
|
Qutblangan elektromexanik qurilmani g‘altagi
|
|
Ishlaganda tezkor ishlovchi elektromexanik qurilmani g‘altagi
|
|
Ishlaganda va qo‘yib yuborilganda tezkor ishlovchi elektromexanik qurilmani g‘altagi
|
|
Ishlaganda sekin ishlovchi elektromexanik qurilmani g‘altagi
|
|
Qo‘yib yuborilganda sekin ishlovchi elektromexanik qurilmani g‘altagi
|
|
Elektroissiqlik relesining qabul qiluvchi qismi
|
|
Masalan, qo‘shuvchi, ajratuvchi va qo‘shib-ajratuvchi kontaktli elektr relesi
|
|
