tomonida yotishini ko’ramiz. Burchak
SON
- nurning tushish burchagi; uni
a
harfi
filan belgilaymiz; singan nur
OS
2
bilan perpendikulyar
ON
orasidagi burchak -
S
2
ON
sinish
burchagi deb ataladi; uni
fi
harfi bilan belgilaymiz.
Tushish burchagi
o’zgarganda sinish burchagi ham o’zgaradi. Agar tushish burchagi nol bo’lsa, sinish
burchagi ham nol bo’ladi, tushish burchagining ortishi bilan sinish burchagi ham orta
boradi; ammo sinish burchagi tushish burchagidan hamma vaqt kichik bo’ladi.
Tajribalar asosida yorug’likning quyidagi sinish qonunlari topilgan:
o’zgarmas kattalikdir va shu kattalik ikkinchi muhitning birinchi muhitga nisbatan
olingan sindirish ko’rsatkichi deb ataladi. Yorug'lik
nuri bir shaffof muhitdan
ikkinchi shaffof muhitga o'tish chegarasida o'zining yo'nalishini o'zgartiradi. Bu
hodisa yorug'likning sinishi deb ataladi. Yorug'likning sinishiga
asosiy sabab turli
muhitlarda yorug'lik tezligining turlicha bo'lishidir. Yorug'lik
nurlari ikki muhit
chegarasidan o'tayotganda o'z yo'nalishini o'zgartiradi [5].
Birinchi muhitdan tarqaluvchi va chegaragacha borib yetuvchi nur tushuvchi
nur deb ataladi. Bu chegaraga tushish nuqtasi orqali o'tkazilgan perpendikulyar (N -
normal) bilan
biror burchak hosil qiladi, hamda bu burchak
tushish burchagi deb
ataladi. Ikkinchi muhitga o'tgan nur ya’ni singan nur deb ataladi.
Singan nurning
o'sha perpendikulyar (N-normal) bilan hosil qilgan
a
burchagi sinish burchagi deb
ataladi (2-rasm).
2-rasm. Yorug’likning ikki muhit chegarasida sinishi va qaytishi
Ikki muhit chegarasida yorug'likning sinishi quyidagi qonunga bo'ysinadi:
1.
Tushuvchi AS nur va ikki muhit chegarasida
nurning tushish nuqtasiga
o'tkazilgan SN normal qaysi tekislikda yotsa, singan nur SD nur ham shu tekislikda
yotadi.
Demak, ikki muhitning nisbiy sindirish ko'rsatkichi ularning absolyut sindirish
ko'rsatkichlari nisbatiga teng ekan.
Absolyut sindirish ko'rsatkichi muhitning muhim optik xarakteristikasidir: u
yorug'likning vakuumda tarqalish tezligi s ni muhitda tarqalish tezligi
3
dan necha
marta katta ekanligini ko'rsatadi:
