Elektrlashtirishning xalq xo’jaligidagi ahamiyati. Elektr maydon




Download 276.51 Kb.
bet2/2
Sana10.02.2023
Hajmi276.51 Kb.
#41834
1   2
Bog'liq
Elektr (2)
50 DIDAKTISCHE METHODEN, Hozirgi zamon psixologiyasining tadqiqot metodlari, Tarmoq xavfsizligi -ishchi dastur sirtqi 2022 (1), Симсиз тармоқлар хавфсизлиги протоколлари, elektr, jo\'rayeva dilnoza2, “O‘QUVCHILARNI MANZARA KOMPAZITSIYASINI ISHLASHGA O‘RGATISH”22, 597 23.09.2021, 2, Amaliyot mavzulari 1-10, Ariza anketa namuna ijara, guvohnoma, Quritish mavzu Barabanli quritish qurilmasini hisoblash-fayllar.org, i
Elektr o’lchash
Elektr qurilmalari (generator, transformatorlar, energiya iste’molchilari va energiyani uzgartiruvchi boshqa qurilmalar) normal ishlashi uchun aniq texnik talablar bilan ta’minlangan bo’lishi kerak. Bunday talablarni tekshirish elektr o’lchash asboblari yordamida bajariladi, chunki insoning sezgi a’zolari elektr kattaliklari (tok , kuchlanish, chastota, kuvvat, energiya va boshqalar)ni bevosita kuzata olmaydi. Elektr o’lchash asboblari yuqori sezgirlikka va aniqlikka ega bo’lishi hamda ishonchli va oddiy bo’lganliklari tufayli aksariyat fizik kattaliklar (temperatura, bosim, yorug’lik, tezlik va boshqalar) elektr o’lchash asboblari yordamida o’lchanadi. Bunda noelektrik kattaliklar unga proporsional bo’lgan kattaliklarga o’zgartiriladi.
Elektr o’lchashlar usuli elektr va elektr bo’lmagan kattaliklarni o’zoq masofalardan o’lchash (telemetriya) imkonini beradi. Telemetrik o’lchashlar chuqur burg’ulanadigan quduqlarda, kon shaxtalarida, Yerning sun’iy yo’ldoshlarida va boshqa sohalarda keng qullaniladi.
Elektr o’lchashlar zamonaviy mashina va mexanizmlarni avtomatik boshqarishning asosiy bo’g’ini bulib hisoblanadi.
Fizik kattalikni o’lchash-o’lchanayotgan kattaliklarni shartli ravishda o’lchov birligi sifatida qabul qilingan xuddi shunday jinsdagi kattalik bilan taqqoslash demakdir. Shuning uchun ham berilgan kattaliklarni uning o’lchov birligi deb qabul qilingan qiymati bilan solishtirish jarayoniga o’lchashdeb ataladi.
Berilgan o’lchamli fizik kattaliklarni qayta tiklash uchun mo’ljallangan o’lchash vositasi o’lchov deb ataladi. O’lchovlar o’zgarmas va o’zgaruvchan qiymatli qilib tayyorlanadi. Qarshiligi 0,1 Om bo’lgan g’altak o’zgarmas qiymatli o’lchovdir. Har xil sig’imni olishga imkon beradigan o’zgaruvchan sig’imli kondensator esa o’zgaruvchan qiymatli o’lchov hisoblanadi.
O’lchanayotgan kattalikni o’lchov birligi yoki o’lchov bilan taqqoslash uchun mo’ljallangan moslama o’lchash asbobi deb ataladi.
O’lchash asboblarini tekshirish va darajalash uchun mo’ljallangan asboblar namuna asboblari deb ataladi.
Fan va texnikaning eng yuksak saviyasida aniqlik bilan ishlangan namunaviy o’lchovlari etalonlar deb ataladi.
O’lchov birligi-o’lchash natijasi ko’rsatilgan birlikda ifodalangan va o’lchash xatoligi berilgan ehtimollikda ma’lum bo’lgan o’lchash holatidir.
O’lchash aniqligi- o’lchash kattaligining haqiqiy qiymatlariga o’lchash natijalarini yaqinligini aks ettiruvchi o’lchash sifatidir.
Fizik kattaliklarni elektr o’lchash vositalari yordamida o’lchash elektr o’lchash deyiladi va u hozirgi vaqtda elektr va noelektr kattaliklarni o’lchashda keng foydalaniladi. Buning boisi shuki, bu usul qo’llanganda elektr o’lchashlarni masofadan turib, yuksak aniqlik va o’ta sezgirlik bilan amalga oshirish imkoniyati mavjud.
Noelektr kattaliklarni nazorat qilish yoki o’lchash uchun ular o’lchash o’tkazgichlari yordamida elektr kattaliklariga aylantirib, elektr o’lchash asboblari bilan o’lchanadi.




Узгармас ток двигателлари хозирги вактда асосан электр транспортларида - метро, троллейбус, трамвайда кенг кулланилади, чунки барча электр двигателлар орасида факат узгармас ток двига телларини айланиш тезлигини равон, бир текис бошкариш мумкин. Узгармас ток генераторларини кучланиши равон бошкарилади, шу хосса сига мувофик, бу генераторлар автоматика ва телемеханика занжир ларида кенг кулланилади. Узгармас ток машиналари кайтарувчан хос сасига эга. Барча узгармас ток двигателлари генератор режимида ва генераторлар двигатель режимида ишлай олади.


Узгармас ток машинаси (У.Т.М.) (69-расм) учта асосий кисмдан тузилган: машинанинг кузгалмас кисми - индукторда бош кутблар жойлашган булиб, бу кутбларнинг узаги электротехник пулат тунука симон вараклардан тузилган. Бош кутбларда уйготиш чунгамлари жой лаштирилган булиб, улар кетмакет уланади ва асосий магнит майдон ни яратади. Бош кутблар оралигида ёрдамчи кутблар жойлаштирилади. Ёрдамчи кутблар факат катта куватли машиналарда булади ва чуткалар остидаги учкунни камайтириш учун кушимча магнит майдон яратади.
Машинанинг айланувчи кисми - якорь дейилади. Якорнинг узаги хам электротехник пулат тунукасимон вараклардан цилиндр шаклида тузилган. Якорнинг арикчаларида чулгам жойлаштирилади.Чулгам айрим секциялардан иборат булиб, чулгам схемасига мувофик кетма-кет уланувчи икки секцияни туташтирадиган учлариколлектор пластинкаларига уланади.
Коллектор алохида мис пластинкалардан цилиндр шаклида ясалади. Хар бир коллектор 50-80 та пластинкадан тузилган. Коллектор генераторда механикавий тугрилагич вазифасини бажаради, яъни якорь чулгамларида индукцияланган Э.Ю.К. таъсирида окаётган узга рувчан синусоидал токни, узгармас токга айлантириб ташки электр занжирга (тармокга) беради.
Узгармас ток генераторининг ишлаш принципи электромагнит индукция конунигаасосланган. Индукторда жойлашган уйготиш чулгам ларидан узгармас ток утганда, бу ток бир жинсли узгармас магнит майдон хосил килади. Якорь бирламчи машина ёрдамида магнит майдонда айлантирилганда унинг чулгами хар бир секцияларида Э.Ю.К.лар хосил булиб, бу Э.Ю.К.лар 1-3 § да курсатганимиздек куйидаги формула ассосида аникланади:
Download 276.51 Kb.
1   2




Download 276.51 Kb.

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Elektrlashtirishning xalq xo’jaligidagi ahamiyati. Elektr maydon

Download 276.51 Kb.