Uzbek Scholar Journal
Volume- 21, October, 2023
www.uzbekscholar.com
5 |
P a g e
Birinchidan, bu
me’yoriy
-
huquqiy bazaning yo‘qligi,
buning natija
sida elektron tijorat doirasida
sotiladigan mahsulot yoki xizmatga nisbatan intellektual mulk huquqlarini himoya qilish muammosi
mavjud. Ikkinchidan, bular elektron tijorat xavfsizligi sohasidagi potensial tahdidlardir. Ularni
minimallashtirish uchun maxfiylikni, identifikatsiyani va avtorizatsiyani kafolatlaydigan ishonchli va
samarali mexanizmlardan foydalanish kerak.
Hozirgi rivojlanayot
gan davrda O‘zbekiston
Respublikasida elektron tijoratni tadbirkorlik faoliyatining
eng istiqbolli
yo‘nalishlaridan biri sifatida ko‘rish
mumkin. Soha mutaxassislarining fikricha,
respublikada elektron tijoratni rivojlantirish uchun barcha zarur shart-sharoitlar va resurslar mavjud:
aholining kompyuter savodxonligining o
‘sishi, past trafik
narxlari bilan yuqori sifatli internetning butun
mam
lakat bo‘ylab tarqalayotganligi
va boshqalar. Axborot texnologiyalarining global miqyosida
rivojlanishi iqtisodiyot va jamiyatdagi
o‘zgarishlar uchun dast
akka aylandi. Bu jarayonlarning asosiy
tarkibiy qismlaridan biri Internetning iqtisodiyotning barcha
tarmoqlariga
kirib borishidir. So‘nggi
paytlarda Internet orqali tijorat aloqalari doirasi sezilarli darajada kengaydi, u quyidagi tarkibiy
qismlarni o‘z ichiga oladi:
–
internet orqali tovarlarni sotish va sotib olish;
–
elektron tarmoqlardan foydalanish orqali pul
mablag‘larini
o‘tkazish;
–
elektron shaklda axborot savdosi va boshqalar.
Elektron tijorat zamonaviy iqtisodiyotda juda yuqori temp bilan rivojlanayotgan sohalardan biridir.
Unga biror-bir kompaniyaning raqamli texnologiyalar va ular beradigan imtiyozlarga asoslangan, foyda
keltiradigan faoliyati sifatida qaraladi. Yangi tijorat
muhitiga jalb qilingan xaridorlar ma’
lum
imkoniyatlar va imtiyozlarga ega
bo‘ladilar.
Tashkilotlar oldida turgan
vazifalari axborot-
kommunikatsiyatexnologiyalari imkoniyatlaridan foydalangan holda ancha tez va eng kam xarajatbilan
hal etilmoqda.
O‘zbekiston Respublikasining yirik
kompaniyalari, kichik va
o‘rta biznes vakillari
O‘zbekiston Respublikas
i iqtisodiyotini rivojlantirish
imkoniyatiga ega bo‘lib turgan shunday paytda
mamlakat iqtisodiyotining ulushiortib borayotgan elektron qismini egallay boshladi.
O’zbekistonda
electrontijoratni rivojlantirish bilan bir qatorda bu sohani
ng takomillashishiga to’sqinlik
qilayotgan bir
qancha muammolar ham mavjud. Bu muammolarning tezkor va aniq
yechilishi bugungi kunning
muhimtalablaridan biri hisoblanadi. Chunki aynan quyidagi yechimini kutayotgan masalalar jahon
taj
ribasida keng tarqalgan bo’lib,
ularning
to’gri hal qilinmasligi
oqibatida bu sohada jiddiy inqirozlar
vujudga kelishi mumkin. Birinchidan, zarur infrastrukturaning hali ham yetarli darajada
takomillashgmagani. Quyida bir nechta misollar keltiramiz: internetning global
tarmog’i bilan
to’gridan
-
to’g’ri bog’langan
provayderlar soni cheklangan miqdorda va buning natijasida internet
mijozlarga
provayder o’rtasida
biridan ikkinchisiga
tashish orqali yetkazilmoqda, ma’lumki
bunday
holat xizmat ko’rsatishning
sifatiga salbiy ta’sir ko’rsatadi. viloyatlarda ko’rsatilayotgan internet
xizmatining sifat k
o’rsatkichlari poytaxtdagi holat bilan
solishtirganda sezilarli darajada yomon.
Ajratilgan ulanish (ADCL modem) uchun yetarli shart-sharoitning yaratilmaganligi natijasida mijozlar
to’gridan to’g’ri qo’ng’iroq qilish orqali
(Dialup) ulanishdan
foydalanishadi. Bu o’z navb
atida
xizmat
sifatining yetarli darajada
bo’lmasligiga olib keladi.
Ikkinchidan, internet foydalanuvchilarining
miqdori shunday darajadaki, bu holat elektron tijorat bilan
shug’ullanish uchun
zarur bo’lgan yirik
bozor yaratish imkonini bermaydi
(O’zbekiston bo’yicha
internet foydalanuvchilarining soni 2,5 mln.
dan ortiq 4).
To’gri oxirgi yillarda bu
sohada bir qancha ijobiy
natijalarga erishilmoqda, lekin bu
faqatgina ma’lum bir
hududlarda (asosan poytaxt va ba’zi
bir viloyat markazlar)
o’smoqda. Ko’pchilik
viloyatlarda bunday holat haligacha muammoligicha
