|
«elektrotexnika va elektronika asoslari»
|
| bet | 11/11 | | Sana | 30.09.2024 | | Hajmi | 483,61 Kb. | | #273008 |
Bog'liq «elektrotexnika va elektronika asoslari»2.Nazariy tushunchalar.
Elektr energiyasi iste’molchilarini ideallashtirilgan xolda uch guruxga bulib o’rganiladi. Uzgaruvchan tok zanjiri aktiv, induktiv va sigim elementlarini ketma-ket, parallel, aralash ulangan turlicha sxemalardan iborat bo’lishi mumkin. Elektr energiyasi iste’molchilari cho’glanma lampa, isitkich, dvigatel, transformator, drossel va kondensator ko’rinishida bo’lishi bilan bir qatorda elektrik parametrlarni vektor kattaliklari ma’lum darajada biri ikkinchisidan farq qilishi bilan xarakterlanadi. Elektr zanjiri sxemalarini yigish, ishlatish xamda tadqiq qilishda muxim axamiyat kasb etadi.
3.Ishni bajarish tartibi.
1. 1-rasmdagi printsipial sxema bo’yicha zanjir yigiladi.
2.T1 va T2 ulagichini ulab aktiv qarshilikdan iborat bo’lgan zanjir xosil qilinadi, shu zanjirdagi tok va kuchlanishlar tushuvi o’lchanadi, o’lchov natijalari 1-jadvalga yoziladi.
3.T 2 ulagich ulab, aktiv va sigim qarshilik ulanadi, T1 ulagich uziladi va o’lchov natijalari 1-jadvalga yoziladi.
4.T1ulagichni ulab T2 ulagich uziladi, aktiv-induktiv qarshilikli zanjirdagi tok va kuchlan-ishlarning tushuvi o’lchanadi, o’lchov natijalari 1-jadvalga yoziladi.
5.T1 va T2 ulagichlar uzilsin va aktiv-induktiv-sigim qarshilikdagi tok va
kuchlanishlar tushuvi o’lchanadi va o’lchov natijalari 2-jadvalga yoziladi.
Jadval-1
Tekshirilayotgangan zanjir.
|
O’lchashlar
|
Xisoblashlar
|
I
|
U1-2
|
U2-3
|
U3-4
|
U1-4
|
P
|
Z
|
R
|
Xc
|
L
|
C
|
f
|
R
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
R, C
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
R, L
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
R, L, C
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
* 1 R 2 C 3 L 4
~U T1 T2
Iste’molchilarni ketma-ket ulash sxemasi.
6. Quyidagi boglanishlar vektor diagrammasi qurilsin.
a) R va L zanjir uchun b)R va C zanjir uchun v) R,L,C zanjir uchun.
4.Xisoblash fo’rmulalari
1.P=I·U·Cos kВt 2.R = U1-2 / I Oм 3. Z= U1-4 / I Oм
4.XL= U3-4 / I Oм 5.X s = U2-3 / I Oм 6.L= XL/ 2·f Гн
7.S=1/ 2·f·Xs мkф 8. Cos = R/ IU 9.QL= I2 ·XL Kвaр
10.Qc= I2 ·Xc Kвaр 11.S=I·U kВa 12. f =50 Гц
O’z-o’zini tekshirish savollari.
1.Iste’molchilarning turlari, xarakterlovchi kattaliklari, birliklarini tariflang?
2.Om va Krixgof qonunlarini tushuntiring?
Amaliy mashg’ulot № 9.
O’ZGARUVCHAN TOK ZANJIRIDA ELEKTR ENERGIYASI ISTE’MOLCHILARINI PARALEL ULASH
1.Ishni bajarishdan maqsad.
1.Sinusoidal o’zgaruvchan tokning paralel zanjirlar uchun Om va Krixgofning I-qonunini tadbiq etish xususiyatlarini o’rganish.
2. O’zgaruvchan tok zanjirida aktiv o’tkazuvchanligi q bo’lgan rezistor R induktivlik L va sigim Sni turlicha sxemalarda paralel ulangan zanjirdagi umumiy tokni taqsimlanishini amalda tekshirish.
3. O’lchashlardan olingan ma’lumotlar bo’yicha paralel zanjir uchun kuchlanish va toklarni vektor diogrammasini qurishni o’rganish.
2.Nazariy tushunchalar.
Ma’lumki, paralel ulangan zanjirni elementlari bir-xil qiymatdagi kuchlanish ta’sirida bo’ladi. Barcha qarshilikni boshini bir nuqtaga va oxirini ikkinchi nuqtaga ulash paralel ulash deb ataladi. Paralel ulangan tarmoqlarda kuchlanish bir xil bo’ladi, ya’ni U=U1=U2=…=Un=U; Xar-bir tarmoqdagi tok kuchi shu tarmoqlar kuchlanishlariga to’gri, qarshiliklariga teskari proportsional. Tarmoqlardagi toklarning yigindisi tarmoqlanishgacha bo’lgan tokka teng, ya’ni I=I1+I2+I3+…In; Paralel zanjirni ekvivalent o’tkazuvchanligi aloxida tarmoqlar o’tkazuvchanligining yigindisiga teng, ya’ni g=g1+g2+g3+…+gn;
3.Ishni bajarish tartibi.
1.Keltirilgan printsipial sxema yigilsin.
*
~ U R L C
T2
T1
Iste’molchilarni parallel ulash.
2.T1 va T2 ulagichlarni uzib aktiv qarshilikdan iborat bo’lgan zanjir xosil qilinsin. SHu zanjirdagi tok va kuchlanishlar tushuvi o’lchansin. O’lchov natijalari jadvalga yozilsin.
3.T1 ulagichni ulab aktiv-sigim qarshilikli zanjir yigilsin, T2 ulagich uzilib tok va kuchlanishlar tushuvi o’lchansin. O’lchov natijalari jadvalga yozilsin.
4.T2 ulagichni ulab T1 ulagich uzilib aktiv-induktiv qarshilikli zanjir yigilsin va zanjirdagi tok va kuchlanishlar tushuvi jadvalga yozilsin.
5.T1va T2 ulagichlar ulab aktiv-induktiv-sigim qarshiliklardagi tok va kuchlanishlar tushuvi o’lchansin. O’lchov natijasi jadvalga yozilsin. Olingan natijalar asosida xar bir xolat uchun vektor diogramma qurilsin. Xisoblangan natijalarni vektor qiymatlariga qarab taqqoslansin.
Jadval-2
Tekshirilayotgan zanjir
|
O’lchashlar
|
Xisoblashlar
|
I
|
P
|
U
|
IR
|
IL
|
Ic
|
Y
|
gR
|
bL
|
bc
|
f
|
S
|
Cos
|
R
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
R, L
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
R, C
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
R, L, C
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4.Xisoblash fo’rmulalari.
1.Y=I / U zanjirni to’la o’tkazuvchanligi 2.g=IR/ U R ni aktiv o’tkazuvchanligi
3.bL=IL/ U induktiv o’tkazuvchanlik 4.L= bL/2·f galtak induktivligi Гн
5.bc=Ic/U sigim o’tkazuvchanlik См 6.C= bc/2·f kondensator sigimi ф
7.Cos=gR/Y quvvat koeffitsenti 8.P=I·U·Cos aktiv quvvat kВt,
9.Q=I·U·Sin reaktiv quvvat Вaр, 10.S=I·U to’la quvvat kВa.
O’z-o’zini tekshirish savollari.
1.Paralel ulangan zanjirni umumiy o’tkazuvchanligi va qarshiligi qanday topiladi?
2. Qarshilik, o’tkazuvchanlik, dielektriklik nima?
Mundarija
Xavfsizlik texnikasi qoidalrini o’rganish_______________________________4
O’zgarmas tok zanjirlarini hisobkash ________________________________ 6
O’zgaruvchan tok zanjirida elektr zanjirlari ____________________________ 8
3 fazali o’zgaruvchan tok zanjirida elektr zanjirlari ______________________ 9
Elektr o’lchashlar. Induktsion hisoblagichni sinash _____________________ 10
Elektr dvigatellari bilan tanishish ___________________________________ 12
Elektr dvigatellarni quvvatini tanlash va aniqlashga doir masalar echish _____14
O’zgaruvchan tok zanjirida elektr energiyasi iste’molchilarini ketma-ket ulash 15
O’zgaruvchan tok zanjirida elektr energiyasi iste’molchilarini parallel ulash _ 17
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR.
Asosiy
1.A.S.Karimov va bosh. «Elektrotexnika va elektronika asoslari». T. «O’qituvchi». 1995.
1.A.S.Karimov va bosh. «Elektrotexnikadan masalalar to’plami va laboratoriya ishlari». T. «O’qituvchi». 1995.
2.A.I. Xonboboev. N.A.Halilov.“Umumiy elektro’texnika va elektro’nika asoslari” – T., “O’zbekiston”, 2000.
3.“Osnovi elektrotexniki i elekto’niki”.Pod redaksiey Rekurs G.L.–M.:Vыsshaya shkola, 2005.
Qo’shimcha.
1.S.Majidov “Elektr mashinalari va elektr yuritma” – T., “O’qituvchi”, 2002.
2.S.Majidov “Elektro’texnika” – T., “O’qituvchi”, 2000.
3.A.S.Karimov «Elektrotexnika va elektronika asoslari». T. «O’qituvchi». 1995.
4.“Elektrotexnika”.Pod redaksiey V.G.Gerasimova. –M.:Vыsshaya shkola, 1985.
|
| |
