Academic Research in Educational Sciences
Volume 4 | Issue 7 | 2023
ISSN: 2181-1385
ISI: 0,967 | Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,9 | ASI: 1,3 | SJIF: 5,771 | UIF: 6,1
15
July, 2023
https://t.me/ares_uz Multidisciplinary Scientific Journal
Yuklamani tarmoqqa ulash uchun kuch tiristorining boshqaruv elektrodiga
o‘zgarmas tokning musbat impulsini berish kerak. Bu vaqt oralig‘ida tiristor
o‘zgaruvchan kuchlanishning butun davri davomida ochiq holatda bo‘ladi va
yuklamadan o‘zgarmas tokning ikkita yarim davri oqib o‘tadi.
Tokning bitta
yarimdavri
R
yuk
,
VD
1
,
VT
,
VD
3
zanjiri bo‘ylab va ikkinchi yarim davri
VD
2
,
VT
,
VD
4
,
R
yuk
zanjiri orqali oqib o‘tadi. Boshqaruv signali o‘chirilganidan so‘ng tiristor
yopiladi va yuklama tarmoqdan o‘chiriladi.
Kuch tiristori holatini boshqarish uchun
VU
optotiristor ishlatiladi.
Optoparaning diodli zanjiri yarimo‘tkazgichli diod yordamida tarmoqda
yoqiladigan
kondensatorga chegaralovchi qarshilik (rezistor)
R
orqali ulanadi. Bunday zanjirda,
kirish kuchlanishining butun davrida sig‘imdagi kuchlanish o‘zgarmas bo‘ladi.
Shunday qilib,
V
tumbleri berk paytida optoparaning diodli zanjiriga signal
beriladi va optoparaning tiristorli qismi ochiladi.
R
boshq.
qarshiligi
orqali tiristorning
ochilishiga impuls beriladi.
R
boshq.
qarshiligining qiymatini quyidagi formula bo‘yicha
aniqlansa bo‘ladi:
бошк
бошк
m
I
U
U
R
бошк
)
2
,
1
1
,
1
(
05
,
0
, Ω
bu yerda:
U
m
– ta’minlash manbai kuchlanishining amplitudasi,
V
;
U
boshq.
–
I
boshq.
tokiga muvofiq bo‘lgan, boshqaruv elektrodi va katod orasidagi kuchlanish,
V
;
I
boshq.
– tiristorni ochadigan boshqaruv elektrodi zanjiridagi o‘zgarmas tok,
A
.
Tumbler ochilgan vaqtda tiristorning boshqaruv zanjiri kontaktsiz o‘chiriladi.
Tumbler funksiyasini asosan elektrik, elektromexanik
yoki mexanik uskunalar
bajaradi. Birinchi holda, kuchlanish, nur, harorat, bosim va boshqa ta’sir
ostida
ishlaydigan datchikli kichik quvvatli asosiy elektron uskunasi bo‘lishi mumkin.
Shunday qilib yuklamadagi quvvatni boshqarishni signal bajaradi.
Yuklamani kontaktsiz o‘chirish sxemasi quyidagi elementlar bazasida
yig‘ilgan:
KU201I
– tiristor;
D226B
– diod;
R=
15 Ω,
R
yuk.
=
820 Ω va
R
b.
=
900 Ω
qiymatli
qarshiliklar,
C=
10 mkF sig‘imli kondensator hamda
VU-AOU103V
tipli
tiristorli optopara.
Optron bazasidagi 0,1 Vt quvvatli boshqaruv tizimi yordamida, 450 Vt quvvatli
yuklama kommutatsiyasini bajarish mumkin. Katta tokli tiristorlarni yordamida
yanada katta quvvatli yuklamalarning kommutatsiyasini bajarish mumkin.
Optotranzistorli kontaktsiz kuchlanish rele sxemasini ko‘rib chiqamiz (2-rasm).
Kuchlanish relening kuch qismi,
VD
2
ko‘prik sxemasida ko‘rsatilgan.
Undagi
VT
kuch
tiristori tarmoqqa
R
yuk.
yuklama orqali
ulangan.
VT
kuch tiristorini boshqaruv zanjiri
R
3
,
R
4
qarshiliklar
va
VD
1
diodli ko‘prik orqali ulangan. O‘zgarmas tok -
I
boshq.
, ya’ni
