8
Arxivləşdirmə proqramı - diskdəki fayılların cəmləşdirilməsi, sıxılması və qorunması məqsədi ilə
onları xüsusi arxiv proqramlarına yıga bilən və lazım olduqda həmin qovluqları idarə edən
utilit
proqramlardır. Arxivatorlar – kompüterin yaddaşındakı informasiyanı sixlaşdıraraq yaddaşda daha az
yer tutmasına xidmət edir. Windows əməliyyat sistemlərində WinZip ,WinRar kimi çox istifadə
olunan proqramlarla yanaşı WinArj, CAB, Gzip, Jar, Rar, Tar, Zip sıxlaşdırma proqramlarındanda
istifadə olunur .
Komputerdə aparılan mühüm əməliyyatlardan biri informasiyanın arxivləşdirilməsidir. Bu
əməliyyat hər şeydən əvvəl mühüm faylların qorunması baxımından onların ehtiyat kopiyalarının
saxlanması üçün əhəmiyyatlidir. Belə ki, faylların hər hansı səbəbdən korlanması zamanı onları
arxivdən bərpa etmək olar. Eyni zamanda bu əməliyyat bərk diskdə istifadə olunmayan faylların
arxivləşdirilməsi hesabına diskin xeyli hissəsinin boşaldılmasına və boş yaddaş sahəsinin artırılmasına
imkan verir.
18. Şəbəkə əməliyyat sistemləri.
Şəbəkə əməliyyat sistemləri
(Network Operation System ) informasiya şəbəkəsində verilənlərin
emalını, saxlanmasını və ötürülməsini təmin edən əməliyyat sistemidir.Şəbəkə əməliyyat
sisteminin
əsas vəzifəsi şəbəkə resurslarının (fayllar,proqramlar,faks modem,printerlər,disk məkanı) bölünməsi
və şəbəkənin administrasiyası(idarəetmə,inzibatçılıq) sistem administratoru bölünən resusrları
müəyyənləşdirir,parollar verir.Hər bir istifadəçi üçün və ya istifadəçilər qrupu üçün onların
hüquqlarını təmin edir.Buna görədə şəbəkə əməliyyat sisteminin sxemini 2 qrupa bölmək olar:
1.Serverlər üçün şəbəkə əməliyyat sistemi.
2.İstifadəçilər yəni klientlər üçün şəbəkə əməliyyat sistemi.
Xüsusi şəbəkə əməliyyat sistemləri var ki,onlar adi sistemlərin funksiyasını yerinə
yetirir.Məsələn Windows NT və elə adi əməliyyat
sistemi var ki, şəbəkə funksiyasını yerinə
yetirir.Məsələn Windows XP şəbəkə əməliyyat sistemi geniş mənada ayrıca kompyuterlərin
vahid
qaydalara protokollara görə öz aralarında qarşılıqlı informasiya mübadiləsi və resurslarının
bölünməsini həyata keçirən əməliyyat sistemləri toplusu kimi başa düşülə bilər.Bu
protokollar
şəbəkənin əsas funksiyalarını təmin edir:Obyektlərin ünvanlaşdırılması verilənlərin təhlükəsizliyinin
təmin olunması,şəbəkənin idarə olunması və s. Dar mənada şəbəkə əməliyyat sistemihər hansı bir
kompyuterin şəbəkədə işlənməsini təmin edən əməliyyat sistemi kimi başa düşülür.Şəbəkə
funksiyalarının kompyuterlər arasında bölünməsindən asılı olaraq kompyuter şəbəkələri 2 sinfə
bölünür:1.birranqlı .2.ayrılmış server.Əgər kompyuter öz resurslarını digər kompyuterlər üçün təqdim
edirsə onda o kompyuter server rolunu oynayır.Serverlər ixtisaslaşır:
fayl-server,print-server,poçt-
server,verilənlər bazası, kommunikasiya – server, faks-server.Fayl-server bir halda serverdə birgə
istifadə olunan fayllar və proqramlar yerləşir.
