151
Bozorni segmentlash, bozorni o‗rganishning asosiy usulidir.Uning yordamida
bozor (uning tarkibiy qismlari) segmentlarga bo‗linadi. Bozor segmenti-bu
iste‘molchilar, tovarlar, raqobatchilarning
shunday ajratilgan qismiki, ular uchun
umumiy xususiyatlar xosdir. Bozorni to‗g‗ri segmentlash,
shu segmentning
spetsifik ehtiyojlariga qat‘iy rioya qilingan holda kam xarajatlar bilan tovar etkazib
berishni to‗g‗ri tashkil qilishdan iboratdir. Makrosegmentlash bozorlarni hududlar,
mamlakatlar bo‗yicha ularning sanoatlashuviga qarab bo‗lishni ko‗zda tutadi.
Mikrosegmentlash esa bir mamlakat iste‘molchilarini yanada batafsilroq
mezonlar bo‗yicha guruhlarga bo‗ladi.
Ichkarida segmentlashda segmentlash jarayoni keng iste‘molchi guruhlari
bilan
boshlanib,
keyin
tovar
yoki
xizmatlarni
oxirgi
iste‘molchilari
klassifikatsiyasiga bog‗liqligiga qarab bosqichma-bosqich chuqurlashadi.
Chuqurda segmentlash tor iste‘molchi guruhlari (segmentlari) bilan boshlanib,
keyin tovarni ishlatish va qo‗llanish sohasidan bog‗liqligiga
qarab kengaytirishni
nazarda tutadi.
Avvaldan segmentlash maksimal bozor segmentini o‗rganishga mo‗ljallangan
marketing tadqiqotining boshlang‗ich bosqichidir.
Yakuniy segmentlash – bozor muhiti sharoitlari va firmaning o‗z
imkoniyatlarini tartibga solib o‗tkazishdagi bozor tahlilini yakunlovchi bosqichidir.
U iste‘molchilar talabiga va firma imkoniyatiga javob beruvchi segmentga
tovarlarni pozitsiyalashtirish maqsadida bozorni optimal segmentini qidirish bilan
bog‗liq.
Bozor segmentasiyasining tamoyillari quyidagilardir:
1. Geografik tamoyil.
2. Psixografik tamoyil.
3. Demografik tamoyil.
4. Xulq-atvor tamoyili.
5. Holat tamoyili.
152
Geografik tamoyil orqali bozorni joylashuvi, aholining soni va zichligi, tijorat
faoliyatining
tuzilishi, hududni rivojlani dinamikasi, inflyasiya darajasi,
huquqiy
cheklashlar hisobga olinadi.
Psixografik tamoyil natijasida hayot tarzi, shaxsning tipi,
jamoat holati kabi
hisobga olinib, turmush tarzi shaxsning o‗z faoliyatida, qiziqishlarida, kat‘iyatida
va e‘tiqodlarida o‗z aksini topadi. SHaxsning
turi esa hayotdan mamnun,
melanholik, o‗zgalardek ish kuruvchi, o‗zbilarmon va boshqa hislatlarda bo‗lishi
mumkin.
Demografik tamoyillarda oilani soni va sifat tarkibi, oilaning hayotiylik sikli
bosqichi, daromadlilik darajasi, mashg‗ulot turi, ma‘lumoti,
millati kabilar
inobatga olinadi hamda bozor segmentasiyasining asosiy tamoyillaridan biri
hisoblanadi.
Xulq-atvor tamoyili orqali xarid qilishga yo‗l, foydalanuvchi maqomi,
iste‘mol jadalligi, bog‗lanib qolish darajasi, tovar haqida ma‘lumot berish, tovarga
bo‗lgan munosabati hisobga olinadi.
