156
mumkin va mazkur muomala doirasi chegaralarida bunday xizmatni ko‗rsatish
imkoniyati mavjud bo‗ladi.
Mazkur qonunning maqsadi tovar va moliya bozorlaridagi raqobat
sohasidagi munosabatlarni tartibga solishdan iborat bo‗lib, hozirgi vaqtda mulk turi
har-xil bo‗lgan, lekin ishlab chiqarayotgan mahsuloti bir xil bo‗lgan
korxonalar
(firmalar) o‗rtasidagi musobaqani qonuniylashtirish va insofsiz raqobatni
cheklashdan iborat.
Ushbu qonunning qoidalari tabiiy monopoliyalar sub‘ektlariga nisbatan bu
qoidalarning qo‗llanilishi mazkur sub‘ektlarning o‗ziga xos vazifalari bajarilishini
cheklab qo‗ymaydigan holatlarda tadbiq etiladi.
Raqobat umumijtimoiy kategoriya bo‗lib, ijtimoiy jarayonlar qatnashchilari
o‗rtasidagi yaxshiroq yashash sharoiti uchun bo‗ladigan kurashni anglatadi. U
kishilik jamiyati hayotining hamma jabhalariga xos bo‗lib, odamlar o‗rtasidagi o‗z
imkoniyatlaridan to‗laroq foydalanish, ayrim sohalarda o‗z ustunliklarini namoyon
qilish,
farovonroq hayot kechirish, jamoa o‗rtasida obro‗liroq bo‗lish uchun
bo‗lgan qurashni aks ettiradi. Kishilarning iqtisodiy faoliyati boshqa
faoliyatlarning asosini tashkil qilgani uchun kishilik
jamiyati hayotida iqtisodiy
sohadagi raqobat muhim rol o‗ynaydi. Iqtisodiy sohadagi raqobat ishlab chiqarish
munosabatlarining sub‘ektlari (ishlab chiqaruvchilar, iste‘molchilar, tadbirkorlar,
yollanma ishchilar va hokazolar) o‗rtasida qulayroq
ishlab chiqarish sharoiti
(arzon ishlab chiqarish resurslari va ishchi kuchi)ga ega bo‗lish unumliroq
texnologiya, ish joyi, yaxshi bozorni qo‗lga olish, umuman, yuqori daromad olish
imkoniyati uchun olib boriladigan kurashdan iborat.
Iqtisoddagi raqobat ko‗p qirrali hodisa bo‗lib, yaxshi daromad ko‗rish, o‗z
qobiliyatini to‗laroq ishga solish, o‗zi mashg‗ul
ishni rivojlantirish, o‗z sohasida
imijga ega bo‗lish uchun kurashni bildiradi.
Bozor raqobatini yuzaga keltiruvchi bir necha omillar ta‘sirini ko‗rsatish
zarur. Bu omillarni 3 ta guruhga ajratish mumkin(8.1-rasm):
iste‘molchilar doirasining cheklanganligi;
resurslarning cheklanganligi;
157
mahsulotlarni siljitishdagi cheklanganlik.
