180
3. ―Lider orqasidan boruvchi‖ strategiya.
4. Mutaxassis strategiyasi.
Odatda lider bu asosiy bozorni rivojlantirishga katta hissa qo‗shuvchi
firmadir. Liderning javobgarligini aniqlovchi eng tabiiy strategiya bo‗lib, yangi
iste‘molchilarni egallashga, mavjud tovarlarni qo‗llashda yangi tashviqotga yoki
tovarlarni bir marta iste‘molini o‗stirishga yo‗naltirilgan
global talabni
kengaytirish strategiyasi bo‗lib hisoblanadi.
Mudofaa strategiyasi - bu bozor liderining strategiyasi bo‗lib, u orqali
korxona bozorda raqobat kurashida qo‗lga kiritgan yutuqlarini, pozitsiyalarini
(masalan, bozorda
katta ulushni saqlab qolish, mahsulot markasini obro‗sini
ko‗tarish, tovar harakati kanallarini ustidan nazoratni saqlab qolish)ga intiladi.
Mudofaa strategiyasi - bu bozor sardori tomonidan o‗zining biznesini
raqobatchilar tajovuzidan doimo him oya qilish maqsadida tanlanadigan
strategiyadir. Mudofaa strategiyasining quyidagi turlari mavjuddir: pozitsiyali
mudofaa,
qanot mudofaasi, mudofaa qayta hujumga o‗tish yo‗li bilan, mobil
mudofaa va qisilib qolayotgan mudofaa.
Hujum strategiyasini qo‗llash natijasida firma bozorda o‗z ulushini oshirishga
harakat qiladi. Bundan maqsad tajriba samarasini keng ishlatish hisobiga
rentabellikni oshirishdan iboratdir.
Demarketing strategiyasi esa bozor liderining to‗rtinchi strategiyasi bo‗lib,
lider firma monopolizmda ayblanishdan qochish uchun bozordagi o‗z ulushini
qisqartirishni ko‗rib chiqishi mumkin. Unga erishish yo‗llarini
bittasi
ko‗rsatilayotgan hizmatlarni, reklama va talabni rag‗batlantirish maqsadida
qisqartirish, ayrim segmentlarda narxni oshirish hisobiga talab darajasini
pasaytirish maqsadida demarketing tamoyillarini qo‗llash hisoblanadi.
―Kurashga chaqiruvchi‖ strategiyasining maqsadi - lider o‗rnini egallashdir.
Bu erda 2 ta muammo muhim hisoblanadi:
1. Liderga hujum qilish uchun vaziyatni tanlash.
2. Uning imkoniyatlarini va himoyasini baholash.
Vaziyatni tanlashda front bo‗yicha hujum yoki
qanot hujumi muqobillari
181
hisobga olinadi.
Hujum strategiyasi - bu raqobat strategiyasi bo‗lib, u bozor da‘vogari
tomonidan sotuv bozorlarini egallash kurashida qo‗llaniladi.
Front bo‗yicha hujum - bu raqobatchi korxonaning kuchsiz tomonlaridan kura
kuchli tomonlaridan ustun kelish bo‗yicha faol harakatlar orqali uning
pozitsiyasiga ( mahsulotlar, reklama, narxlar va boshqalar bo‗yicha) hujum qilish
tushuniladi. Uni amalga oshirish uchun korxona raqobatchiga nisbatan ko‗p
resurslarga ega bo‗lishi hamda uzoq muddatli ―jang harakatlari‖ni
olib borish
qobiliyatiga ega bo‗lishi kerak.
Qanot hujumi - bu raqobatchilar faoliyatini kuchsiz joylariga yo‗naltirilgan
bo‗lib, bu joylarda ustunlikka erishish uchun asosiy kuchlar tashlanadi; u shunga
asoslanganki raqobatchi ko‗pincha o‗z resurslarining eng kuchli pozitsiyalarini
saqlab qolish uchun yo‗naltiradi, masalan sifati bo‗yicha sardorlik (liderlik)
pozitsiyasini saqlab turishi mumkin, ayni vaqtda esa o‗z faoliyatida kuchsiz
joylarga ega bo‗lishi mumkin, masalan vositachilar bilan
ishlashga uncha ahamit
berishmaydi. Ushbu strategiya bozor da‘vogari raqobatchiga nisbatan kam
resurslarga ega bo‗lsa yaxshi natija berishi mumkin. U ko‗pincha raqobatchilarga
qarshi kutilmaganda ishlatiladi.
O‗rab olish orqali hujum - bu raqobatchini barcha pozitsiyalarga birdaniga
hujum qilinib, uni bir vaqtning o‗zida hamma yo‗nalishdar bo‗yicha mudofaa olib
borishga majbur etadi; bu esa bozor da‘vogari juda katta resurslarga ega bo‗lganda
qo‗llaniladi hamda qisqa vaqt ichida raqobatchini
bozordagi pozitsiyasini
emirilishiga imkoniyat yaratadi. U Kuyidagi variantlarida amalga oshirishi
mumkin, ya‘ni mahsulot modifikatsiyasi (turlari) sonini ancha ko‗paytirib,
raqobatchi harakat qilayotgan barcha bozorlarda o‗z mahsulotini sotishi.
CHetlab o‗tish hujumi - bu tug‗ridan-to‗g‗ri bo‗lmagan hujum turi bo‗lib,
ko‗pincha quyidagi yo‗nalishlardan birida amalga oshiriladi: ushbu korxona uchun
mutlaqo yangi bo‗lgan mahsulot turini ishlab chiqarishni o‗zlashtirish, yangi
geografik bozorlarni o‗zlashtirish, texnologiyada yangi bosqichni o‗zlashtirish,
bozor da‘vogari uchun dastlab eng ―engil‖ bozorlarda amalga oshirilib,
u erlarda
182
ustunlikka erishilgandan so‗ng esa, raqobatchining asosiy faoliyati sohalarida
hujum uyushtiriladi.
