185
3. Raqobatning qanday turlari mavjud va ularning mazmunini izohlang?
4. Qanday raqobat strategiyalari mavjud?
5. Kengaytirilgan raqobat konsepsiyasini izohlang?
6. Tovarlar raqobatbardoshligini ta‘minlovchi unsurlar nimalardan iborat?
7. Mahsulot raqobatbardoshligini ta‘minlovchi unsurlar nimalardan iborat?
8. Raqobatning rivojlanishiga ta‘sir omillarni tahlil qiling?
9.
Raqobatli ustunlik tushunchasiga izoh bering?
10. O‗zbekiston Respublikasining ―Raqobat‖ to‗g‗risidagi qonunini
muhokama qiling?
Adabiyotlar ro„yxati
1. Котлер Ф., Армстронг Г., Вонг В., Сондерс Дж.
Основы
маркетинга.–М.: ООО ―И.Д.Вильямс‖, 2012.- 752 с.
2. Котлер Ф., Келлер К.Л. Маркетинг. Менежмент. 14-с издание. -
СПБ.: 2015. 800 с.
3. Беляев В.И. Маркетинг: основы теории и практики: учебник / В.И.
Беляев. – 4-е изд., перераб. и доп. – М.: КНОРУС, 2010. – 680 с.
4. Эргашходжаева Ш.Д. Халқаро рақобат. Ўқув қўлланма. Т.: ТДИУ,
2013 й. 252 бет.
5. Юсупов М.А., Абдурахмонова М.М. Маркетинг. – Т.: Иқтисодиѐт,
2012.-190 б.
6. www.gov.uz - O‗zbekiston Respublikasi hukumat portali
7. www.stat.uz - O‗zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‗mitasi
186
9-BOB. TOVAR SIYOSATI
9.1. Tovar – ehtiyojni qondirish vositasidir
Tovar – bu ehtiyojni yoki hohishni qondira oladigan va bozorga e‘tiborni
tortish, sotib olish, ishlatish yoki iste‘mol qilish maqsadida
taklif etilgan barcha
narsalardir. Bular fizik ob‘ektlar, xizmatlar,
shaxslar, joylar, korxonalar va
g‗oyalar bo‗lishi mumkin.
Xizmat –
bu sotuvga taklif etiladigan, foydalilik yoki ehtiyojlarni qondirish
usullari bo‗lib, u har qanday turdagi foydali faoliyatdir.
Servis xizmati deganda tovarni sotish va uni ishlatish(foydalanish)
davrida
ko‗rsatiladigan xizmatlar kompleksi tushuniladi.
Ishlab chiqaruvchi tovarni yaratishda, uning uch turli darajasini e‘tiborga
olgan holda baholashi kerak. Bu tovarning uch
darajali klassik modeli deb
nomlanib, AQSH marketologi Filipp Kotler tomonidan tavsiya etilgan.
Maqsadli tovar (1-daraja) – bu qandaydir muammoni echish usuli yoki asosiy
foyda bo‗lib, shu tufayli iste‘molchi tovarni sotib oladi.
Real bajarilgan tovar (2-daraja) – bu maqsadli tovarni sotib olishni
foydaliligini
belgilovchi sifat darajasi, tavsifnomalar to‗plami, tashqi bezatilishi
(dizayni),
marka nomi, o‗rash, upakovka qilish va boshqa xususiyatlar
yig‗indisidir.
Yordamchi kuch berilgan tovar (3-daraja) – bu iste‘molchiga qo‗shimcha
xizmatlar va ustunlikni, maqsadli hamda real bajarilgan tovar asosida yaratilishidir.
Ammo XX – asrning oxirida marketolog olimlar bu klassik modelga 4 – darajani,
ya‘ni
tovarni prestijligi, modasi, raqobatchilar tovariga nisbatan ustunligi va
boshqa xususiyatlarni qo‗shib to‗liq tovar yoki
brend deb nomlashni tavsiya
etdilar.
Tovarning uch darajali klassik modeli 9.1-rasmda keltirilmoqda.
