172
Qachon tarmoqda xo‗jalik yuritish sharoitlari firmani narxini
pasaytirishga olib kelsa yoki sotish hajmini oshirishdan boshqa vositalari
qo‗llanilsa raqobat kuchayadi.
Qachon xaridor xarajatlari bitta marka iste‘molidan
uncha katta
bo‗lmagan boshqasiga o‗tayotganda raqobat kuchayadi.
Qachon bitta yoki bir necha firmalar o‗zining bozor ulushidan
qoniqmagan bo‗lsa raqobat kuchayadi.
Muvaffaqiyatli strategik qarorlarning foydaning o‗sishi bilan proporsional
holda raqobat kuchayadi.
Qachon bozordan chiqish xarajatlari katta bo‗lganda to‗siqlar yuqori
bo‗lganda raqobat kuchayadi.
Qachon
strategiyalar, resurslar,tashkiliy xususiyatlar,
firma missiyalari
yuqori darajada farq qiladagan bo‗lsa raqobatning borishini aytish mumkin.
Tarmoq raqobatbardoshligi mazkur tarmoqda ishlab chiqariladigan
tovarning raqobatbardoshligiga bevosita bog‗liq. Korxonalar raqobatbardoshligi
tarmoqdagi holatga va uning mavqeiga ta‘sir ko‗rsatadi,
lekin aynan tovarning
raqobatbardoshligi, o‗z navbatida, korxonalarning raqobatbardoshligiga bevosita
ta‘sir ko‗rsatgan holda ular uchun ham hal qiluvchi omil hisoblanadi. Tarmoq va
korxona (firma)ning raqobat jihatdan ustunliklari bir-biriga o‗xshash bo‗lib, ular
tashqi va ichki ustunliklarga bo‗linadi.
Tarmoq va firmaning tashqi raqobat ustunliklariga quyidagilar kiradi:
mamlakat raqobatbardoshligining yuqori darajasi;
kichik va o‗rta biznesning davlat tomonidan faol qo‗llab-quvvatlanishi;
mamlakat iqtisodiyoti faoliyat ko‗rsatishining
sifatli huquqiy tartibga
solinishi;
jamiyat va bozorlarning ochiqligi;
mamlakat iqtisodiyotini boshqarishning yuqori ilmiy darajasi;
standartlashtirish va sertifikatlash milliy tizimining xalqaro tizim bilan
uyg‗unlashuvi;
173
fan va innovatsiya faoliyatining davlat tomonidan tegishlicha qo‗llab-
quvvatlanishi;
mamlakatni boshqarishni axborot bilan ta‘minlashning yuqori sifati;
mamlakat ichida va jahon hamjamiyati doirasida integratsiyalashuvning
yuqori darajasi;
mamlakatda past soliq stavkalari;
qulay va arzon resurslarning mavjudligi;
mamlakatda boshqaruv kadrlarini tayyorlash va qayta tayyorlashning
sifatli tizimi va boshqalar.
Tarmoq (firma)ning ichki raqobat ustunliklariga quyidagilar kiradi:
tovarga bo‗lgan yuqori ehtiyoj;
jamlash, ixtisoslashuv va kooperatsiyaning optimal darajasi;
boshqaruvning yuqori sifatli axborot va me‘yoriy-uslubiy asosi;
etkazib beruvchilarning raqobatbardoshligi;
sifatli xomashyo va boshqa resurslardan
foydalanish imkoniyatining
mavjudligi;
resurslardan foydalanish samaradorligini optimallashtirish ishlarining
bajarilishi;
tub yangiliklarning yuqori darajasi (patentlangan tovar, texnologiyalar,
axborot tizimlari va h.k.);
menejerlarning raqobatbardoshligi;
tovarning eksklyuzivligi;
ko‗p ilm talab qiluvchi tovarlar eksportining yuqori ulushi;
raqobatbardosh tashkilotlar va tovarlarning yuqori salmog‗i va
boshqalar.
