22
2.1-rasm.
Tuproq eroziyasiga qarshi kurash agregatini ishlash jarayonining
sxematik ko„rinishi.
2.2-rasm. Tuproq eroziyasiga qarshi kurash mashnasining ishlash
jarayonida
F
кд
=R
рез
+F
ркц
+F
кцп
+F
ст
+F
сбп
+F
кдбп
, (2.1)
Bu yerda: R
n
- tuproqni pichoq yordamida kesish uchun sarflanadigan kuch;
F
dg
- drenyorning qarshilik kuchi; F
m
- drena sirti bo„ylab
yuzaga keladigan
ishqalanish kuchi; F
/
m
-chuqurlashgan arqonning tortishdagi qarshilik kuchi;
F
n
-pichoqning yon tomoniga tuproq yopishishi hisobidan yuzaga keladigan
qarshilik kuchi; F
/
n
-drenaning yon tomoniga tuproq
yopishishi hisobidan yuzaga
keladigan qarshilik kuchlari ta‟sir etdi. Bu esa qurilma harakatlanishi jarayonida
23
pichoq va ish organ ta‟sirida yuzaga keladigan umumiy qarshilik kuchini aniqlash
mumkin.
Tuproq eroziyasiga qarshi kurash qurilmasini tajriba-sinov jarayonida
qurilmani maqbul ishlashini ta‟minlash uchun asosiy parametrlari va ishlash rejimi
quyidagicha bo„lishi ta‟kidlangan:
pichoqning qalinligi b
n
=6 sm; drena diametri
d=8,7 cm; pichoq bilan drenyorni bog„lovchi arqon uzunligi l
m
=25 sm; drena
yotkizgichning ishlov berish chuqurligi 50-55 sm va
qurilmaning harakat tezligi
8-12 km/soatni tashkil etadi. Qurilmaning asosiy ko„rsatkichlarini qabul qilish
jarayonida asosan yer osti sizot suvlarining dren orqali hosil qilinishi va vaqt
o„tishi bilan qiyalik tomonga oqib sizib chiqib ketishi va tuproqni eroziyaga qarshi
kurashi bo„lib hisoblanadi.
Tuynukli drenajlar mineral va chang torfli tuproq (grunt)larda hosil qilinadi.
Qurilma harakatlanish jarayonida pichoq orqali tuproqda chiziqli bo„shliq
hosil
qiladi. Konus uchli silindir tuproqni yon atrofga surib, zichlab tuynukli drenaj hosil
qilish jarayonida konus uchli silindirning o„rta qismi tuproq zichlashishini
barqarorlashtiradi. Silindrning orqa kesilgan qismi esa tuynukli drenaj devorini
elastik deformatsiyasini yumshatish uchun xizmat qiladi.
Tuynukli drenaj hosil
qiladigan konus uchli silindr ish jihozi po„lat arqon orqali yoki to„g„ridan-to„g„ri
ish ustunining ostki qismida maxkamlanadi (2.3-rasm,a).
Tuynukli drenaj hosil qiladigan mashinalar taqma va osma ish organlari
bilan jihozlangan. So„nggi davrlarda taqmali tuynukli drenaj hosil qiladigan
mashinalar o„ta yuqori og„irlikka egaligi, pas o„tkazuvchanligi,
qiyalikni
rostlashdagi murakkabligi va boshqa kamchiliklari mavjudligi sababli ishlab
chiqarishda qo„llanilmayapti.
