Farmatsevtik biotexnologiya

Download 4,16 Mb. Pdf ko'rish
bet	32/134
Sana	07.06.2024
Hajmi	4,16 Mb.
	#261246

1 ... 28 29 30 31 32 33 34 35 ... 134

Bog'liq
biotex

Oqsil immunogenligi
Aksariyat an’anaviy farmatsevtik mahsulotlari nisbatan kichik molekulyar massaga ega
moddalar bo‘lib, ular umuman immun tizimiga aloqadorlikdan yiroqdir. Boshqa tomondan
oqsillar makromolekulalar bo‘lib, kuchli immun javobini potensial harakatga keltiruvchi
molekulyar xususiyatlarini namoyon etadi. Uning shakllanishi davrida bizning immun tizimimiz
autoantigenlarga nisbatan chidamlilik sifatini rivojlantiradi. Bu kabi immunologik bardoshlilik
umuman olganda bizning hayot tarzimiz davomida turli mexanizmlar orqali rag‘batlantiriladi.
Bular autoantigenlarga nisbatan javobgarga aylanishdan V- va T- limfotsitlarni himoyalaydi (a)
yoki ular autoantigenlar bilan uchrashgan vaziyatda bu kabi immun effektor hujayralarnng
faoliyatini to‘xtatadi (b).
YUqoridagi prinsiplarga asosan inson manbalaridan (masalan, ayrim antitela preparatlari)
bevosita ajratib olingan yoki inson genining (kDNK ketma-ketligi) “begona” terapevtik oqsillar
(masalan, muxandislikka aloqasi bo‘lmagan monoklonal antitelalar) bo‘lganida odamlarda
immunnogen bo‘lmaydi va rekombinant ekspressiya (masalan, rekombinant odam garmonlari
yoki sitokinlar) orqali ishlab chiqarilgan terapevtik oqsillar inson immun tizimini
rag‘batlantiradi. Ushbu umumiy prinsip ko‘p hollar uchun taalluqli, lekin hamma holatlar uchun
emas. SHunday ekan nima uchun odam amino kislota ketma-ketliklarining davolash oqsillari
immun tizimini faollashtiradi? Potensial sabablar quyidagilarni o‘z ichiga olishi mumkin:

Post-tranlyasion modifikatsiyalardagi farqlar.
Inson terapevtik oqsillari turli
rekombinant tizimlar orqali ishlab chiqariladi (masalan, achitqi, o‘simlik va hashoratlarga
asoslangan tizimlar), bular post-tr nanlyasion modifikatsiyalarning batafsil namoyon
etishi mumkin, ayniqsa glyukotsilyasiya holatida. Ushbu tizimlarning ayrim qand
qoldiqlari (motivlari) xususiyatlari odamlarda yuqori immunnogen bo‘lishi mumkin.

Ishlab chiqarishda yoki saqlashda oqsilning strukturaviy o‘zgarishi.
Suboptimal
mahsulot ishlab chiqarish yoki hosil bo‘lishi qisman degradatsiya, denaturatsiya,
agregatsiya yoki terapevtik oqsilning cho‘kishiga uchrashi mumkin. Epitoplar odatda
immun nazoratdan himoyalangani immun tizimini faollashtrish orqali aniqlanishi
mumkin.

Preparatlarni qabul qilishning ba’zi usullari.
Asosan teri osti in’eksiyasi oqsil
agregatsiyasini harakatga keltirishi mumkin yoki oqsil va immun tizimi hujayralari
o‘rtasida uzaytirilgan aloqaga sabab bo‘lishi mumkin, bu orqali immun javob uchun
potensialni takomillashtiradi. Bunga qiziqarli misollardan biri inson rekombinant
eritropoetini asosida ishlab chiqilgan “Eprex” mahsulotidir. 1990 yillarning oxirlaridat
to‘ldiruvchi sifatida odam zardobi albuminining olib tashlanishi va uning o‘rni glitsin va
polioksietilen moy kislotasi efiri bilan almashtirilishi natijasida mahsulotning
formulyasiyasi o‘zgardi. Mahsulot teri osti usuli orqali kiritilgan. Formulyasiyadagi
o‘zgarishlar bilan bir vaqtda retsipient odamlar nisbatida mahsulot immunnogenlik
xususiyatiga ega bo‘ldi. Polioksietilen moy kislotasi efiri chiqargan mitsellyar yuzalarda
ko‘plab eritropoetin molekulalarining assotsiatsiyasi orqali immunogenlik va bu bilan bir
vaqtda immun tizimi hujayralariga uzaytirilgan ta’siri vujudga keltirildi. Mahsulot
kiritilishining teri osti usulidan vena qon tomiri usuliga o‘zgartirilishi muaamo keltirib
chiqaradi.

43

Qabul qilish me’yorlari va davolash muddatlari.
Qabul qilish me’yorlarining yuqori
darajalari (normaldan yuqori fiziologik faolliklarda) asosan agar mahsulot hozirda qabul
qilinayotgan va doimiy tartibda bo‘lsa, u holda potensial autotolerantlikning
buzishilishiga sabab bo‘lishi mumkin.

Genetik va immunologik omillar.
Ayrim individlar ahamiyatli yoki induksiyalangan
immunologik abnormal holatlarni namoyon etadi, bunda ularga autotolerantlikning
buzilishiga bo‘lgan ta’sirchan sharoit yaratiladi. Masalan, odam zardobidan bevosita
ajratilgan ayrim qon omillari va garmon preparatlari yoki ularni qabul qilgan bemor
odamlarga nisbatan to‘qima rag‘batlantirgan immunologik javoblar. Bular bemorlarning
o‘zlarida tabiiy holda immun tizimi etishmovchiligi holatlarida yuzaga kelishi mumkin
edi. Mahsulotda turli aralashmalarning mavjudligi yoki o‘zgartirilgan mahsulot formalari
ham omillar kelib chiqishiga ehtimol sababchidir.
Hatto biron biofarmatsevtika mahsuloti immun tizimini ishga tushirsa ham ushbu holat
klinika uchun ahamiyatli yoki keraksiz bo‘lishidan qat’iy nazar u avtomatik ravishda
takrorlamaydi. Ba’zi vaziyatlarda mahsulotga qarshi antitelalar havfsizlik yoki samaradorlikka
ko‘rsatkichlariga qanday ta’sirga ega emas. Boshqa vaziyatlarda antitela bog‘lanishi
mahsulotning farmakokinetik hususiyatlarini o‘zgartirishi mumkin yoki biofarmatsevtik
preparatning biologik faolligini neytrallashi mummkin. YAnada jiddiyroq holat bu antitellarning
mahsulotga nisbatan qarshi ortishi oqsillarning endogen formalari bilan reaksmyaga kirishib uni
neytrallaydi. Mahsulotlarga qarshi shakllangan antitelalar eritpoetin bilan reaksiyaga kirishadi va
qizil qon hujayralarining (eritpoetin stimullagan) ishlab chiqarilishini to‘xtatadi, bunda antitela
vositasidagi toza qizil hujayra aplaziasini vujudga keltiradi.
Oqsil immunnogenligini kamaytirish yoki olib tashlash uchun ko‘plab usullar ishlab
chiqilgan va moslashtirilgan. Masalan, oqsil muxandisligida monoklonal antitelalardan
foydalanilgan. Bunga muqobil variant polietilen glikolning oqsil skeletiga kovalent bog‘lanishi
hisoblanadi. Bu immun tizimlardan oqsil immunogenik epitoplarini potensial himoyalashi
mumkin.

Download 4,16 Mb.

1 ... 28 29 30 31 32 33 34 35 ... 134

Download 4,16 Mb.

Pdf ko'rish