41
cheklangan proteolizis sharoitida mavjud bo‘lishi mumkin bo‘lsada keng qamrovli va to‘liq
metabolizm hujayralararo sodir bo‘ladi, natijada mahsulot hujayralar tomonidan so‘riladi.
Qon aylanishining katta sirkulyasiyasidan dori oqsilining chiqarilishi kapillyar endoteliy
bo‘ylab o‘tishi bilan boshlanadi. O‘tish darajasi oqsilning fizik-kimyoviy xususiyatlariga bog‘liq
(masalan, massasi va zaryadi). YAkuniy mahsulotning ajralib chiqishi asosan buyrak va (yoki)
jigar organlari vositasida amalga oshadi.
Molekulyar
massasi <30 kDa bo‘lgan ko‘plab oqsillar buyrakdagi kalavasimon
filtratsiyasi orqali ajratiladi. Xajmiga qo‘shimcha ravishda filtratsiya ham oqsilning zaryadlanish
xususiyatlariga bog‘liq bo‘ladi. Glikolaminoglikanlarning mavjudligi tufayli kalavasimon
filtratsiyasining o‘zi salbiy zaryadlanadi, natijada bir-biridan itarilish hodisasi sababli salbiy
zaryadlangan oqsillar kuchsiz filtrlanadi.
Dastlabki filtratsiyadan so‘ng ko‘p oqsillar yaqin kanalchalar orqali faol qayta so‘riladi
(endotsitoz) va lizosomal degradatsiyaga uchraydi, so‘ngra amino
kislota qayta absorbsiyasi
amalga oshadi. SHunga ko‘ra aslida juda kichik butun oqsil uringa o‘tadi.
Jigar va o‘t pufagi orqali oqsilning yutilishi ikki mexanizmlardan biri orqali amalga
oshadi: (a) retseptor asosidagi endotsitoz yoki (b) selektiv bo‘lmagan pinotsitoz, yana oqsil
proteolizi bilan. SHunga o‘xshash tarzda ba’zi oqsillarning proporsiyasi nishonlangan
to‘qimalarda degradatsiyalanadi, bunda ularning funksional hujayra
yuzasi retseptorlari bilan
bog‘lanishi retseptor ligand majmuasining endotsitoz internalizatsiyasini harakatga keltiradi
(rasm 1).
Ayrim glyukozillangan terapevtik oqsillarning hujayraviy yutilishi spetsifik uglevod
bog‘lovchi hujayra yuza retseptorlari orqali amalga oshadi. Hujayra yuza mannoza retseptorlari,
masalan, glikoproteinlarga bog‘lanish xususiyatiga ega qand tomon zanjiri mannoza, fukoza,
N
-
atsetil glyukozamin yoki
N
- atsetil galaktozamin bilan yakunlanadi. Ma’lumotlarga ko‘ra,
mannoza retseptorining jigar uchun spetsifik bo‘lgan formasi lyuteinlovchi garmonlarning
ajralishini ta’minlaydi. Ko‘plab glikoproteinlarning uglevod zanjiri so‘lak
kislota qoldiqlari
terminalini namoyon etadi. Jigar azialoglikoprotein retseptori sifatida glikoproteinlarga
bog‘lanadi va umumiy sirkulyasiyadan olinishi kabi uning so‘lak kislota qoplamalari olib
tashlanadi.
Terapevtik oqsillarning haqiqiy famokokinetik va farmakodinamik xususiyatlari quyidagi
bir qator omillar orqali murakkablashishi mumkin:
Qon zardobiga bog‘lanuvchi oqsillarning mavjudligi.
Ba’zi biofarmatsevtik mahsulotlar (insulin kabi o‘suv omillari, o‘suv garmonlari va
muayyan sitokinlar) qon tarkibli oqsillarda ko‘rinib ularga spetsifik bog‘lanadi. Bu kabi oqsillar
transporter yoki aktivator sifatida tabiiy ishlashi mumkin va unga bog‘lanish
qon zardobini
ajratuvchi ko‘rsatkich kabi xususiyatlarga o‘z ta’sirini o‘tkazishi mumkin.
Immunnogenlik.
Aksariyat davolash oqsillari inson uchun tavsiya etilganda potensial
immunnogen hisoblanadi. Insonga tegishli bo‘lmagan oqsillar (masalan, sichqon monoklonal
antitelalari) insonda immunogen bo‘lishi mumkin. Biroq inson oqsillari ham potensial
immunogennlik xususiyatiga ega bo‘lishi mumkin. Antitelalar shu yo‘l bilan ortib borib davolash
oqsillari bilan bog‘lanadi va uning faolligini neytrallaydi va (yoki) uning qon zardobi yaram
parchalanishiga o‘z ta’sirini o‘tkazadi.
Glyukoproteinlarning uglevod profili.
Turli eukariot organizm
ekspressiya tizimlarida
davolov glkoproteinlarining ekspressiyasi natijasida aniqlikdagi glikosilatsiya uchun turli
farqlarni namoyon etuvchi mahsulot hosil bo‘ladi. Aniqlikdagi glikosilatsiya namunasi oqsil
faolligi va
in vivo
barqarorligiga o‘z ta’siri o‘tkazishi mumkin. Ayrim achitqi va o‘simlik
uglevod motivlari asosidagi ekspressiya tizimlari odamda immunogen xususiyatlarga ega
hisoblanadi.
.
Retseptor vositasidagi endotsitoz jarayoni. Bu holatda davolash oqsili o‘z hujayra yuzasi
retseptoriga ligand bog‘lanmoqda va (a) plazma membranasining o‘ralgan atrofida invaginatsiya
sodir bo‘lmoqda, bunda retseptor va uning ligandi hujayraviy vezikula (b) bilan
internalizatsiyalanmoqda. Bu odatda lizosoma orqali internalizatsiyalangan vezikulaning
42
integratsiyasi bilan davom etadi va shuning uchun ligand va retseptor lizosomal gidrolazalar
tomonidan (c) degradatsiyalanadi. Ba’zi retseptordan (vezikulada past rN muhit sababli)
disassotsiatsiyalangan ligand holatlarda variatsiyalar sodir bo‘lishi mumkin va keyingi navbatda
vezikulaning seksiyalarga ega kichik retseptori shakllanadi, bu esa retseptorni hujayra yuzasiga
qaytaradi. Lizosoma bilan vezikula sintezidan so‘ng ushbu holatda navbatdagi degradatsiya
uchun faqat ligand mavjud (d).
