Fizikaning zamonaviy tatqiqot usullari

Yuqori kattalashtirish va ajrata olish qobiliyatiga ega ekanligi avtoemission (shu jumladan, avtoion) mikroskopni, adsorbsiya, desorbsiya, epitaksiya, sirt diffuziyasi, fazaviy o’zgarishlar va h.k ni o’rganishda uni tengi topilmas asbobga aylantirdi.

Avtoelektron mikroskopning prinsipi shundan iboratki, agar ingichka tig’dan emissiyalanayotgan elektronlar oqimi yo’liga fluoressensiyalovchi ekran (anod) o’rnatilsa, tig’ cho’qqisining proyeksiyasi ekranda juda kattalashtirilgan tarzda aks etadi. Avtoelektron mikroskopning boshqa mikroskoplardan farqi shundaki, unda fokuslovchi linzalar yo’q.

Avtoelektron mikroskopning prinsipi shundan iboratki, agar ingichka tig’dan emissiyalanayotgan elektronlar oqimi yo’liga fluoressensiyalovchi ekran (anod) o’rnatilsa, tig’ cho’qqisining proyeksiyasi ekranda juda kattalashtirilgan tarzda aks etadi. Avtoelektron mikroskopning boshqa mikroskoplardan farqi shundaki, unda fokuslovchi linzalar yo’q.

Tig’ sirtidan emissiyalanayotgan elektronlar deyarli radial tarzda tarqaladi, shuning uchun, bunday mikroskop-proyektorlarning kattalashtirishi, tig’dan ekrangacha bo’lgan masofaning tig’ cho’qqisi radiusiga nisbatiga teng. Aniqlashtirilsa, elektronlar trayektoriyasiga tig’ asosi va u mahkamlangan elektrodlar ham ta’sir qiladi. Shu sababli elektronlar trayektoriyasi to’liq radial emas, ya’ni elektronlar qandaydir qiya parabola bo’yicha harakatlanadi, ekrandagi proyeksiya esa bir oz qisilgan bo’ladi. Bu holatni hisobga olgan holda, kattalashtirish oddiy formula orqali ifodalanadi:

Tig’ sirtidan emissiyalanayotgan elektronlar deyarli radial tarzda tarqaladi, shuning uchun, bunday mikroskop-proyektorlarning kattalashtirishi, tig’dan ekrangacha bo’lgan masofaning tig’ cho’qqisi radiusiga nisbatiga teng. Aniqlashtirilsa, elektronlar trayektoriyasiga tig’ asosi va u mahkamlangan elektrodlar ham ta’sir qiladi. Shu sababli elektronlar trayektoriyasi to’liq radial emas, ya’ni elektronlar qandaydir qiya parabola bo’yicha harakatlanadi, ekrandagi proyeksiya esa bir oz qisilgan bo’ladi. Bu holatni hisobga olgan holda, kattalashtirish oddiy formula orqali ifodalanadi:

bu yerda - siqilish koeffisiyenti (), - anod-katod orasidagi masofa,

-emitter tig’i radiusi. Tig’ning radiusi mikrometrning o’n yoki yuz ulushi tartibida,

-masofa esa 3-10 sm tartibida bo’lishi mumkinligi sababli, bunday qurilmaning kattalashtirishi juda yuqori va 105 106 martagacha yetishi mumkin.