4.Hisoblashlar har xil usullar bilan bajarilishi mumkin. Masalan:
26xl2=26x(10+2)=26xlO+26x2=260+52=312 26x 12=(20+6)x 12=20x 16+6x
12=240+72=312 26xl2=26x(4x3)=(26x3)x4=78x4=312
5.Amailar lOva 100,yengilroq hollarda 1000 ichida va ko'p xonali sonlar
ustida
hisoblashlarning og'zaki usullaridan foydalanib bajariladi. Masalan:
54024:6 = 9004
Yozma hisoblashlar
1 Hisoblashlar yozma bajarilganda yechimini yozish ustun qilib bajariladi.
Masalan:
2 Hisoblashlar quyi xona birliklaridan boshlanadi (yozma bo'lish bundan
mustasno)
Oraliq natijalar darhol yoziladi.
Hisoblashlar o'rnatilgan qoidalar bo'yicha shu bilan birga bitta yagona usul bilan
bajariladi. Masalan:
242 x 16
1452 +242
3872
346 x 14 1384 +346 4844
1000 ichida va ko'p xonali sonlar ustida amallar
hisoblashlarining yozma
usullaridan foydalanib bajariladi.
Masalan:
3912:4=978 2415:7=345
Ba'zi misollarni og'zaki ham, yozma ham yechish mumkin. Bu hollarda o'quvchilar
yechimlarini taqqoslab, arifmetik amallarning mazmunini va sonlar ustida
bajarilayotgan amallarni yaxshi tushunib oladilar. 3. 10 ichida qo'shish va ayirish.
Qo'shish va ayirish narsalarni ikkita to'plamini birlashtirish yoki berilgan to'plamni
bir qismini ajratib olish bilan bog'liq amaliy mashqlar asosida o'rganiladi. Bunday
mashqlar dastlabki matematika
darslaridan boshlab bajariladi, ular mazkur
mavzuvda ham davom etadi, faqat bu yerda asosiy etibor
sonlar ustida amallar
bajarishga qaratiladi. 10 ichida qo'shish va ayirish malakalari avtomatizm shaklida
keltirilishi, ya'ni hisoblash usullarini qarashning va mos mashqlar sistemasi
bajarilishining yakuniy natijalari 10 ichida qo'shish va ayirishning baracha
hollarini bolalar tomonidan puxta o'zlashtirilishidan iborat bo'lishi kerak. lOichida
qo'shish va ayirish ushbu reja bo'yicha o'rganiladi:
I. Bittalab va guruhlab qo'shish va ayirishning ... + 2, ...±_3, ..-±4 hollari.
II. Yig'indining o'rin almashtirish xossasi qo'shiluvchilarining o'rnini almashtirish
usuli; 6x10 ichidagi sonlarning tarkibi:
III. Qo'shish va ayirishning bog'lanishi, noma'lum qo'shiluvchini topish;
ayirishning
...-5, ...-6, ......... ....-9 hollari:
Ana shu bosqichda bolalar barcha raqamlarni yozishni o'rganadilar;
"masala" tushunchasi bilan tanishadilar va masala matnini dastlabki tahlil qilishni
ya’ni masalada shart va
javob qismlarini ajratishini; yig'indi va qoldiqni (ayirmani)
topishga doir eng sodda masalalarni yechishni, berilgan sondan bir nechta
birlik
katta yoki kichik sonni topishni o'rganadilar. Bolalar santimetr va chizg'ich
yordamida o'lchash bilan tanishadilar.
