katta miqdorda potensial
energiya qolib ketadi, chunki oksidlanish
jarayoni oxirigacha bormaydi.
Ammo o‘simliklar uzoq vaqt anaerob nafas olib yashay olmaydi.
Bunday sharoitda ular nobud bo‘lishiga sabab hosil bo‘lgan spirtdan
zaharlanadi va qurib qoladi. Anaerob nafas olish o‘simliklar
uchun
vaqtinchalik holat bo‘ladi. Tuproqda namlik ortib ketganda, o‘simliklar
anaerob nafas olishi mumkin. Ko‘pgina mikroorganizmlar uchun anaerob
nafas olish asosiy yo‘l bo‘lib, bunda hayoti uchun zarur energiyani oladi,
bu jarayon to‘xtovsiz amalga oshadi. Bunday holatni anaerob nafas
olishdagi bijg‘ish jarayoni deyiladi. Mikroorganizmlar bijg‘ish jarayonida
o‘zining zahira
oziq moddalarini sarflamay, balki atrofdagi oziq
moddalardan foydalanadi.
Anaerob nafas olishda o‘simliklardagi spirtli bijg‘ishdagi kabi
jarayon boradi, bunda qator fermentlar ta'sirida oraliq moddalar hosil
bo‘ladi, ya'ni pirouzum kislota SO2 va spirtga parchalanadi.
Aerob
sharoitda esa pirouzum kislota SO
2
va N
2
O gacha parchalanadi.
Aerob fazada glyukoza molekulasiga ferment yordamida ATF dan
bir molekula fosfat kislota birikadi.
Glyukoza +ATF -------------- ► glyukoza 6 fosfat + ADF
So‘ngra glyukoza fosfat ferment ta'sirida qator o‘zgarishlarga
uchrab, anorganik fosfat kislota hisobiga difosfatglitserin kislota hosil
qiladi:
FGA + N3RO4 ► difosfatglitserin aldegid difosfatglitserin
kislota
Fosfatglitserin aldegid
Difosfoglitserin aldegid ADF bilan reaksiyaga kirishib, ATF
molekulasi va fosfoglitserin kislota hosil qiladi.
Difosfoglitserin kislota + ADF ---------------------------- ►ATF +
FGK
Murakkab o‘zgarishlardan so‘ng fosfoglitserin kislota ( FGK)
pirouzum kislota hosil qiladi, fosfat kislota qoldig‘i ATF ni hosil qiladi.
FGK + ADF --------------- ► ATF + pirouzum kislota.
Pirouzum kislotaning oksidlanishi natijasida 3 molekula SO
2
, ammo
qand molekulasidan 2 molekula pirouzum kislota hosil bo‘lsa, SO2
gazining miqdori 6 molekulaga teng bo‘ladi. Glyukozaning oksidlanishi
natijasida 38 molekula ATF hosil bo‘ladi, hujayrada 380 kkal energiya
to‘planib, bu energiya glyukozaning 50% kimyoviy energiyasi bo‘lib,
qolgan qismi issiqlik tarzida tarqaladi.
