|
Harajatlarni optimallashtirish kompaniyaning iqtisodiy samaradorligini oshirishning muhim omilidirBog'liq harajatlarni-optimallashtirish-kompaniyaning-iqtisodiy-samaradorligini-oshirishning-muhim-omilidir Tezis Abu Rayhon Beruniyning geometriyaga oid tadqiqotlari, B1.B.32-Geodeziya-2, Avtoreferat Mahmudov N.N, taq raqamli texnika ma\'ruza, texnika3, a0833c8a1817526ac555f8d67727caf6, Презентация, Algebra va sonlar nazaryasi — kurs ishi sirtqi 8 11 2022 111, Full,이력서(양식) E7, Академик ёзув, konferensiya UFA 2023 , 1-ma\'ruza AT, N.XidirovSh.Fozilchayev-Moliyaviyrisklarnazariyasi, 1-Amaliy mashg\'ulot (2), 4 - Mustaqil ishi MIT
695
UZBEKISTAN |
www.caajsr.uz
Shuni taʼkidlash kerakki, korxonaning baʼzi harajatlarini doimiy yoki
oʻzgaruvchan deb tasniflash mumkin emas - bu, masalan, harajatlar, ularning bir qismi
ishlab chiqarish hajmining oʻzgarishiga nisbatan oʻzgaradi va bir qismi doimiy boʻlib
qoladi. Masalan, telefon toʻlovi abonent toʻlovining doimiy miqdoridan va telefon
qoʻngʻiroqlarining soni va davomiyligiga bogʻliq boʻlgan miqdordan iborat.
Harajatlarning yigʻindisi (doimiy va oʻzgaruvchan) bu korxonaning yalpi yoki
umumiy harajatlari. Agar ishlab chiqarish hajmi nolga teng boʻlsa, unda yalpi harajatlar
doimiy harajatlarga teng.[22-23]
Oʻrtacha harajatlar (yalpi, doimiy, oʻzgaruvchan), yaʼni birlik harajatlari ham
hisoblanadi.
Oʻrtacha harajatlar koʻrsatkichlari mahsulot narxi bilan taqqoslash uchun
ishlatiladi. Oʻrtacha doimiy harajatlar ishlab chiqarilgan mahsulotlar sonining
koʻpayishi bilan kamayadi, chunki ular ishlab chiqarish hajmiga bogʻliq emas. Oʻrtacha
oʻzgaruvchan harajatlar oʻzgaruvchan harajatlarga nisbatan yuqorida koʻrsatilganiga
qarab oʻzgaradi. Ishlab chiqarish hajmiga qarab oʻrtacha yalpi harajatlar dinamikasi
oʻrtacha doimiy va oʻrtacha oʻzgaruvchan harajatlarning oʻzgarishini aks ettiradi.
Marjinal harajat koʻrsatkichlari ishlab chiqarish hajmini oʻzgartirish toʻgʻrisida
qaror qabul qilish uchun katta ahamiyatga ega. Marginal harajat-bu qoʻshimcha ishlab
chiqarish birligining qoʻshimcha qiymati. Marginal harajatlarni oʻzgaruvchan harajatlar
asosida hisoblash mumkin. Buning sababi shundaki, yalpi harajatlar oʻzgaruvchan
harajatlardan oʻzgarmas harajatlar miqdori bilan farq qiladi, yaʼni qoʻshimcha ishlab
chiqarish birligi uchun yalpi harajatlarning oʻzgarishi oʻzgaruvchan harajatlarning
oʻzgarishiga teng.
Ishlab chiqarish jarayonidagi iqtisodiy roliga koʻra harajatlar asosiylariga - ishlab
chiqarishning texnologik jarayoni bilan bevosita bogʻliq boʻlgan harajatlarga va
qoʻshimcha harajatlar - ishlab chiqarishni tashkil qilish, saqlash va boshqarish
harajatlariga boʻlinadi.
Korxona tomonidan ishlab chiqarish funksiyasining bajarilishi nafaqat ishlab
chiqarish sohasini, balki aylanish sohasini ham qamrab oladi, shuning uchun korxona
mahsulotni sotish bilan bogʻliq harajatlarni - aylanish harajatlarini oʻz ichiga oladi.
Tovarlarning isteʼmol sifatlarini yaxshilash bilan bogʻliq qoʻshimcha harajatlar
mavjud (saqlash, tashish, qadoqlash va boshqalar.) va savdo operatsiyalari, marketing,
reklama uchun sof harajatlar.
|
| |
