• Algoritm ijrosini tekshirish
  • Foydalanilgan adabiyotlar
  • Amaliy matematikadan kirish lelsiyalari. А.НТихонов, Д.П.Костомаров.Toshkent.O’qituvchi,1987.27-36 b.
    		•

    Ketma-ket yaqinlashuvchi yoki iteratsion algoritmlar




    Download 209 Kb.
    bet7/7
    Sana31.05.2023
    Hajmi209 Kb.
    #68185
    1   2   3   4   5   6   7
    Bog'liq
    irodas mundarija
    shaxsning-psixik-jarayonlari-va-ularning-o-ziga-xos-xususiyatlari, bunisa 1 4, o-smirlik-davrida-xulq-atvor-motivatsiyasining-o-ziga-xosligi-va-motivatsiya, 1 maruza, 15. ATSQ 16x44 FI(arab) kechki 16x44, 2-semestr 2023-2024, 2701, TARIX FANI, dars, TAT YaN boshlangich talim, fatayevaaa(2), 3 ish, 1541147494 68119
    Ketma-ket yaqinlashuvchi yoki iteratsion algoritmlar.Yuqori tartibli algebrayik va transsendent tenglamalarni yechish ususllari yoki algoritmlari ketma-ket yaqinlashuvchi – interatsion algoritmlarga misollar bo‘la oladi. Ma’lumki, transsendent tenglamalarni yechishning quyidagi asosiy usullari mavjud:
    - Urinmalar usuli (Nyuton usuli),
    - Ketma-ket yaqinlashishi usuli,
    - Vatarlar usuli,
    - Teng ikkiga bo‘lish usuli.
    Bizga
    f(x)0 (1)
    transsendent tenglama berilgan bo‘lsin. Faraz qilaylik bu tenglama [a,b] oraliqda uzluksiz va f(a)*f(b)<0 shartni qanoatlantirsin. Ma’lumki, bu holda berilgan tenglama [a,b] orilaqda kamida bitta ildizga ega bo‘ladi va u quyidagi formula orqali topiladi.

    Boshlang‘ich X0 qiymat shart asosida tanlab olinsa, (2) iteratsion albatta yaqinlashadi. Ketma-ketlik

    shart bajarilgunga davom ettiriladi.
    Berilgan musbat a xaqiqiy sondan kvadrat ildiz chiqarish algoritmi tuzilsin.
    Bu masalani yechish uchun kvadrat ildizni x deb belgilab olib,

    ifodalash yozib olamiz. U holda (1) tenglamaga asosan

    ekanligini topish mumkin (4) ifodani (2) ga qo‘yib, quyidagi rekurrent formulani topish mumkin:

    Bu formulaga mos blok-sxema 2.18-rasmda keltirilgan.  - kvadrat ildizni topishning berilgan aniqligi. Eslatib o‘tamiz, algoritmda indeksli o‘zgaruvchilarga zarurat yo‘q.

    13-rasm. Berilgan musbat a haqiqiy sondan kvadrat ildiz chiqarish algoritmi (iteratsion algoritmga doir blok-sxema).


    Algoritm ijrosini tekshirish. Kompyuter uchun tuzilgan algoritm ijrochisi-bu kompyuterdir. Biror programmalash tilida yozilgan algoritm kodlashtirilgan oddiy ko‘rsatmalar ketma-ketliliga o‘tadi va mashina tomonidan avtomatik ravishda bajariladi. Metodik nuqtayi–nazardan qaraganda algoritmning birinchi ijrochisi sifatida o‘quvchining o‘zini olish muhim ahamiyatga ega. O‘quvchi tomonidan biror masalani yechish algoritmi tuzilganda bu algoritmni to‘g‘ri natija berishini tekshirish juda muhimdir. Buning yagona usuli o‘quvchi tomonidan algoritmni turli boshlang‘ich ma’lumotlarda qadamba - qadam bajarib (ijro etib) ko‘rishdir. Algoritmni bajarish natijasida xatolar aniqlanadi va to‘g‘rilanadi. Ikkinchi tomonidan, masalani yechishga qiynalayotgan o‘quvchi uchun tayyor algoritmni bajarish – masalani yechish yo‘llarini tushunishga xizmat qiladi.
    Algoritm ijrosini quyidagi misolda ko‘raylik.
    Berilgan sonlarning eng kattasini topish algoritmini tuzaylik. Buning uchun, berilgan sonlardan birinchisi ni eng katta qiymat deb faraz qilaylik va uni max nomli yangi o‘zgaruvchiga uzataylik: maxa1. Parametr i ning qiymatini bittaga oshirib, ya’ni ii1 a1 ni a2 bilan taqqoslaymiz va qaysi biri katta bo‘lsa uni max o‘zgaruvchisiga uzatamiz va jarayonni shu tarzda to in bo‘lguncha davom ettiramiz. Bu fikrlar quyidagi blok-sxemada o‘z aksini topgan.

    14-rasm. Vektor elementlarining eng kattasini topish algoritmi.

    Endi bu blok-sxema yoki algoritmning ijrosini , , aniq sonlarda ko‘rib o‘taylik:


    i1 da max3 bo‘ladi.
    ii12 ni topamiz,
    a2>max, ya’ni 5>3 ni tekshiramiz, shart bajarilsa, max5 bo‘ladi.
    i, ya’ni 2<3 ni tekshiramiz. Shart bajarilsa, i ni yana bittaga oshiramiz, va i3 bo‘ladi, va
    a3>max, ya’ni 1>5, ni tekshiramiz. Shart bajarilmadi, demak, keyingi
    i shartni, ya’ni 3<3 ni tekshiramiz. Shart bajarilmadi. Demak max5 chop etiladi. Biz blok-sxemani tahlil qilish davomida uning to‘g‘riligiga ishonch hosil qildik. Endi ixtiyoriy n lar uchun bu blok-sxema bo‘yicha eng katta elementni topish mumkin.


    Foydalanilgan adabiyotlar:



    1. Informatika va programmalsh.O’quv qo’llanma. Mualliflar: A.A.Xaldjigitov, Sh.F.Madraximov, U.E.Adambayev, O’zMU, 2005 yil, 33-52 b.

    2. Pascal tilida programmalash bo’yicha masalalar to’plami. O’quv qo’llanma. Mualliflar: A.A.Xaldjigitov, Sh.F.Madraximov, A.M.Ikromov, S.I.Rasulov, O’zMU, 2005 yil, 23-45 b.

    3. Amaliy matematikadan kirish lelsiyalari. А.НТихонов, Д.П.Костомаров.Toshkent.O’qituvchi,1987.27-36 b.

    4. Вычислительнаya техника и программирование.А.В.Петров. М.:Просвещение,1991.34-58 с.

    Download 209 Kb.
    1   2   3   4   5   6   7




    Download 209 Kb.
    Bosh sahifa
    Aloqalar
        Bosh sahifa
    Dərs
    Mühazirə
    Qaydalar
    Referat
    Xülasə
    Yazı


    Ketma-ket yaqinlashuvchi yoki iteratsion algoritmlar

    Download 209 Kb.