|
Raqamli iqtisodiyotning asosiy xususiyatlari
|
| bet | 3/16 | | Sana | 15.01.2024 | | Hajmi | 152,49 Kb. | | #138152 |
Bog'liq I BOB ракамли экон1.2. Raqamli iqtisodiyotning asosiy xususiyatlari.
Raqamli iqtisodiyotning asosiy xususiyatlari:
• tovarlar va xizmatlarning yanada kengroq va individuallashtirilgan assortimenti ("uzun quyruq iqtisodiyoti" - ma'lumotni saqlash xarajatlarining pastligi va mijozning talablari to'g'risida ma'lumotni tezroq yig'ish hisobiga);
• raqobatning globallashuvi (raqamli texnologiyalarning transchegaraviy tabiati tufayli) va natijada jamiyatda globalistik va izolyatsionistik kayfiyatlar o'rtasidagi qarama -qarshilikning o'sishi;
• axborot xizmatlarining (moliya, telekommunikatsiya) roli ortib borishi aloqa, ijtimoiy tarmoqlar, reklama, ommaviy axborot vositalari), ular tegishli xizmatlar toifasidan inson uchun muhim bo'lgan xizmatlarga o'tadi va turli ijtimoiy tarmoq xizmatlaridan (ijtimoiy tarmoqlar, bloglar, messenjerlar va boshqalar) foydalanish orqali aholining ijtimoiylashuvi oshadi
• iqtisodiyotda o'z-o'ziga xizmat ko'rsatish ulushini ko'payishi (Internet-banking, onlayn-do'konlar, video kuzatuv bo'yicha maslahatchi-botlar, mehmonxonalarga elektron buyurtma berish, chiptalar va boshqalar);
• xo'jalik yurituvchi sub'ektlar va hokimiyatlar faoliyatini boshqarishning shaffofligini oshirish (raqamli ma'lumotlarni qayta ishlashning noyob imkoniyatlari tufayli - kontekstli qidiruv, katta ma'lumotlarni tahlil qilish va boshqalar).
1. 3. Raqamli iqtisodiyotda tadqiqotlarning uslubiy jihatlari.
Raqamli haqida ko'p gapiriladi. Raqamli iqtisodiyot zamonaviy iqtisodiyot bozor iqtisodiyoti tamoyillariga asoslanadi, bu erda asosiy narsa hamma joyda erkinlikdir, individualizm ustuvor o’rinni egallaydi.
Ijtimoiy-iqtisodiy hayotdagi erkinlik quyidagi qoidalarga asoslanadi:
1) iqtisodiy munosabatlar tizimida xususiy mulkning hukmronligi-resurslar (asosan) xususiy kapital qo'lida;
2) shaxsiy manfaat umumiy manfaatdan yuqori, ya'ni faqat shaxs o'zi uchun u yoki bu tovarning qiymatini belgilaydi;
3) "bozorning ko'rinmas qo'li" iqtisodiyotning rivojlanishini nazorat qiladi, shuning uchun davlatning iqtisodiyotga aralashuvi bekor qilinadi; davlat boshqaruvi sohasida ijtimoiy soha (xususan, odamlarni qashshoqlikdan himoya qilish) va milliy xavfsizlik saqlanib qoladi;
4) iqtisodiy faoliyatning ustuvorligi ishlab chiqarish emas, balki ayirboshlash va iste'moldir. Ishlab chiqarish ikkinchi darajali. Lekin asosiysi, raqamli savodxonlik kerak, qishqacha aytganda, siz raqamli axborotdan foydalana olishingiz kerak. Endi tadqiqotchilar virtual pulning yangi bozorlari, ularning fiat valyutalari bilan o'zaro aloqasi, kriptovalyutalarning ko'lami va cheklovlari va h.klar haqida gapirmoqdalar.
Raqamli iqtisodiyotda bozor iqtisodiyotining yangi usuli paydo bo’ldi.Moddiy ishlab chiqarish insoniyat jamiyati hayotining asosi hisoblanadi. Bugungi kunda raqamli texnologiyalar moddiy ishlab chiqarish hajmi va sifatini aniqlaydi. Shuni alohida ta'kidlash kerakki, raqamli iqtisodiyotda raqobat ishlab chiqarilayotgan tovarlar va xizmatlar talabi va taklifi bilan emas, balki yangi texnologiyalarga bo'lgan talab va taklif bilan belgilanadi. Shu nuqtai nazardan, asosiy ishlab chiqarish kuchi nafaqat jismoniy va aqliy mehnat qobiliyatiga ega bo'lgan odam, balki biznesni yangi texnologiyalarga strategik olib kira oladigan ijodiy (kognitiv) shaxsdir. Hozirgi vaqtda ishlab chiqarishda raqamli texnologiyalarni faol ishlatayotgan mamlakatlar iqtisodiy rivojlanishda boshqa mamlakatlardan oldinda bo'ladi. Bu umumiy tendentsiya. Bu iqtisodiy rivojlanish qonunidir. Bir qator mamlakatlarda, shu jumladan O’zbekistonda, butun iqtisodiy va ijtimoiy hayotni raqamli o'zgartirish zarur. Bu murakkab va qimmat jarayon.
Davlat va biznesning faol ishtiroki talab qilinadi, davlat-xususiy sheriklik deb ataladi. RIni rivojlantirishning davlat dasturlari raqamli texnologiyalar sohasidagi biznesni rivojlantirishga qaratilmasligi kerak, uning yordamida ma'lum ma'lumotlarni yaratish, saqlash, tarqatish, etkazish mumkin.
RI ni qurish - bu butun mamlakatni tizimli takomillashtirish, shu jumladan biznes yuritish samaradorligini oshirish, aholi turmush darajasini va davlat boshqaruvini oshirish.
RI ning yangi boshqaruv tizimi sifatida asosiy vazifasi - kontragentlar qo'shma qaror qabul qilishlari kerak bo'lgan miqdorni uzatish (almashish) oqimlarini aniqlash. Talab va ishlab chiqarishni boshqarish o'zgarmoqda. Agentlarning har biri talab yoki taklif oqimining hajmi bo'yicha o'z rejasini taklif qiladi. Bu maxsus axborot o'zgaruvchilarining qiymatlariga bog'liq (narxlar, miqdor, inflyatsiya, foizlar, valyuta kurslari), ularning qiymatlari agentga butun tizim holati to'g'risida ma'lumot beradi. O'rnatilgan iqtisodiy munosabatlar tomonidan ruxsat etilgan rejalar qat'iy axborot o'zgaruvchilarini o'z ichiga olgan institutsional (shartnoma) havolalar bilan tavsiflanadi.
Raqamli iqtisodiyot faqat izchillikka erishish vositasi sifatida ishlatilishida
1) raqamli qonunlar hamma sub'ektlar uchun bir xil bo'ladi
2) bitimlar korruptsiyaga uchramaydi
3) raqamli biznes -jarayonlar aniq va o'z vaqtida bajariladi.
RIni o'rganish metodologiyasi raqamli iqtiodiyotni ishlab chiqishning uslubiy yondashuvlarini tahlil qilishning samarali vositasidir.
|
| |
