|
§2.2.PEDAGOGIK DASTURIY VOSITRALAR VA PEDAGOGIKADA MASOFALI O’QITISHNING NAZARIY VA DIDAKTIK ASOSLARI
|
| bet | 37/166 | | Sana | 14.05.2024 | | Hajmi | 12,23 Mb. | | #232404 |
Bog'liq 152371477 (3)§2.2.PEDAGOGIK DASTURIY VOSITRALAR VA PEDAGOGIKADA MASOFALI O’QITISHNING NAZARIY VA DIDAKTIK ASOSLARI
Internet texnologiyalarining kirib kelishi bir necha asrlar davomida o’zgarmay kelgan holatlarni uzgrtirib yubordi. Bu odatdagi xat yozishmalari elektron pochta bilan, kutubxonalar esa web-saytlar bilan almashinishida namoyon bo’ldi.
Endilikda esa ta’lim tizimida ta’lim olishning an’anaviy shakllari urniga masog’aviy ta’lim elementlari kirib keldi.
Zamonaviy axborot va kommunikastiya texnologiyalari vositalarini ta’lim jarayoniga kirib kelishi an’anaviy o’qitish usullariga qo’shimcha ravishda yangi o’qitish shakli - masog’aviy o’qitish yaratilishiga omil bo’ldi.
Masog’aviy ta’limda talaba va o’qituvchi g’azoviy bir-biridan ajralgan holda o’zaro maxsus yaratilgan o’quv kurslari, nazorat shakllari, elektron aloqa va Internetning boshqa texnologiyalari yordamida doimiy muloqotda bo’ladilar. Internet texnologiyasini qo’llashga asoslangan masog’aviy o’qitish jahon axborot ta’lim tarmog’iga kirish imkonini beradi, integrastiya va o’zaro aloqa tamoyiliga ega bo’lgan muhim bir turkum yangi g’unkstiyalarni bajaradi.
Masog’aviy o’qitish barcha ta’lim olish istagi bo’lganlarga o’z malakasini uzluksiz oshirish imkonini yaratadi. Bunday o’qitish jarayonida talaba interaktiv rejimda mustaqil o’quv-uslubiy materiallarni uzlashtiradi, nazoratdan o’tadi, o’qituvchining bevosita rahbarligida nazorat ishlarinibajaradi va guruhdagi boshqa «vertikal o’quv guruhi» talabalari bilan muloqotda bo’ladi.
Ma’lum sabablarga ko’ra, ta’lim muassasalarining kunduzgi bo’limlarida taxsil olish imkoniyati bo’lmagan, masalan, sog’ligi takoza etmaydigan, mutaxassisligini o’zgartirish niyati bo’lgan yoki yoshi katta, malakasini oshirish niyati bo’lgan kishilar uchun masog’aviy o’qitish qulay o’qitish shakli hisoblanadi.
Masog’aviy o’qitishda turli xil axborot va kommunikastiya texnologiyalaridan foydalaniladi, ya’ni har bir texnologiya maqsad va masala mohiyatiga bog’lik. Masalan, an’anaviy bosma usuliga asoslangan o’qitish vositalari (o’quv qo’llanma, darsliklar) talabalarni yangi material bilan tanishtirishga asoslansa, interaktiv audio va video kong’erenstiyalar ma’lum vaqt orasida o’zaro muloqotda bo’lishga, elektron pochta tuh’ri va teskari aloqa o’rnatishga, ya’ni xabarlarni jo’natish va qabul qilishga mo’ljallangan. Oldindan tasmaga muhrlangan video ma’ruzalar talabalarga ma’ruzalarni tinglash va ko’rish imkonini bersa, faksimal aloqa, xabarlar, topshiriqlarni tarmoq orqali tezkor almashinish talabalarga o’zaro teskari aloqa orqali o’qitish imkonini beradi.
Yuqoridagilarga asoslanib, ta’lim jarayonida ayni vaqtda qayta-qayta tilga olinayotgan ayrim terminlar tavsig’i va ta’rig’larni keltirib o’tamiz.
Masog’aviy o’qitish - eng yaxshi an’anaviy va innovastion metodlar, o’qitish vositalari va formalarini o’z ichiga olgan sirtki va kunduzgi ta’lim singari axborot va telekommunikastiya texnologiyalariga asoslangan ta’lim formasidir.
Masog’aviy o’qish - bu yangi axborot texnologiyalari, telekommunikastiya texnologiyalari va texnik vositalariga asoslangan ta’lim tizimidir. U ta’lim oluvchiga ma’lum standartlar va ta’lim konun-koidalari asosida o’quv shart- sharoitlari va o’qituvchi bilan muloqotni ta’minlab berib, o’quvchidan ko’prok mustaqil ravishda shug’ullanishni talab qiluvchi tizimdir. Bunda o’qish jarayoni ta’lim oluvchini qaysi vaqtda va qaysi joyda bo’lishiga bog’lik emas.
Masog’aviy ta’lim - masofadan turib o’quv axborotlarini almashuvchi vositalarga asoslangan, o’qituvchi maxsus axborot muxit yordamida, aholining barcha qatlamlari va chet ellik ta’lim oluvchilarga ta’lim xizmatlarini ko’rsatuvchi ta’lim majmuaidir.
Masog’aviy o’qitish tizimi - masofaviy o’qitish shartlari asosida tashkil etiladigan o’qitish tizimi. Barcha ta’lim tizimlari singari masog’aviy
o’qitish tizimi o’zining tarkibiy maqsadi, mazmuni, usullari, vositalari va tashkiliy shakllariga ega.
Nima uchun masog’aviy ta’lim kerak bo’lib qoldi? - degan savol tug’ilishi tabiiy. Bu savolga javob tariqasida quyidagilarni sanab o’tish mumkin:
Ta’lim olishda yangi imkoniyatlar (ta’lim olishning arzonligi, vaqt va joyga bog’likmasligi va boshqalar).
Ta’lim maskanlariga talaba qabul qilish sonining cheklanganligi.
Ta’lim olishni xohlovchilar sonining oshishi.
Sifatli axborot texnologiyalarining paydo bo’lishi va rivojlanishi.
Xalqarointegrastiyaningkuchayishi.
Yuqorida sanab utilgan sharoit va imkoniyatlar masog’aviy o’qitishga ehtiyoj borligini ko’rsatadi.
Masog’aviyo’qitishningta’limtizimidabir-biridanfarklanuvchimodelvashakllarimavjudbo’lib, ularquyidagiqo’llanishshartlaribilang’arklanadi:
geograg’ik shartlar (masalan, mamlakat territoriyasi, markazdan uzoqlikda joylashuvi, iqlimi);
mamlakatning axborotlashuvi va kompyuterlashtirish umumiy darajasi;
kommunikastiya va transport vositalarining rivojlanish darajasi;
ta’lim jarayonida axborot va kommunikastiya texnologiyalari vositalarining qo’llanish darajasi;
ta’limdaqo’llaniladiganan’analari;
masog’aviyo’qitishtizimiuchunilmiypedagogkadrlarmavjudligivaularningsalohiyativaboshqalar.
Umuman olganda masog’aviy ta’limning maqsadiga quyidagilar kiradi:
Mamlakat mikyosidagi barcha hududlar va chet eldagi barcha o’quvchilar, talabalar, ta’lim olishni xohlovchilarga birdek ta’lim olish imkoniyatini yaratib berish.
Etakchi universitetlar, akademiyalar, institutlar, tayyorlov markazlari, kadrlarni qayta tayyorlash muassasalari, malaka oshirish institutlari va boshqa ta’lim muassasalarining ilmiy va ta’lim berish potenstiallaridan foydalanish evaziga ta’lim berishning sifat darajasini oshirish.
Asosiy ta’lim va asosiy ish faoliyati bilan parallel ravishda qo’shimcha ta’lim olish imkoniyatini yaratib berish.
Ta’lim oluvchilarni ta’lim olishga bo’lgan ehtiyojini qondirish va ta’lim muhitini kengaytirish.
Uzluksizta’limimkoniyatlariniyaratish.
Ta’lim sifatini saqlagan holda yangi prinstipal ta’lim darajasini ta’minlash.
Yuqoridagilarni xulosa qilib shuni aytish mumkinki, masog’aviy ta’lim elementlarini ta’lim muassasalariga joriy etilishi har tomonlama g’oyda keltiradi. Oliy ta’lim tizimida bu kompleksni joriy qilish uchun barcha shart- sharoitlar mavjud.
Axborot kommunikastiya texnologiyalari ta’lim jarayonida (xususan, masog’aviy ta’lim jarayonini) qo’llash asosan ikki xil ko’rinishda amalga oshiriladi. Birinchi sharti bu texnik jixozlar bo’lsa, ikkinchisi sharti esa maxsus dasturiy ta’minotlar bilan ta’minlanganligidir.
Texnik jixozlar bilan ta’minlanganlik: kompyuterlar, tarmoq ko’rilmalari, yuqori tezlikdagi internet tarmoqlari,video kong’erenstiya jixozlari va hakozo.
Dasturiy ta’minotga: Mavjud ko’rilmalarni ishlatadigan dasturiy ta’minotlardan tortib shu soha uchun mo’ljallangan dasturlar to’plami kiradi.So’nggi yillarda farbda ta’lim tizimini boshqarishda qo’llanilib kelinayotgan Internet yoki Interanet tarmog’i orqali elektron shakldagi ta’lim turini Elearning (elektron ta’lim) atamasi bilan kirib
1.rasm. Masofaviy ta’lim modellari.
Elektron ta’limi - axborot-kommunikastiya texnologiyalari asosidagi ta’limning turli ko’rinishlarini anglatuvchi keng tushunchadir.
E-learning uz ichiga elektron o’quv kontenetlarni bilim oluvchiga etkazish usulidan kelib chiqqan holda guruhlarga ajratish mumkin.
YUNESKO institutining 2000 yildagi tahliliy tadqiqot materiallarida ("Distance Education for the Information Society: Policies, Pedagogy and Progfessional Development") keltirilgan masofali o’qitish modellarini keltiramiz:
|
| |
