|
I bab. Ekonomikaliq bilimlerdin' payda boliwi
|
| bet | 5/6 | | Sana | 17.05.2024 | | Hajmi | 48,54 Kb. | | #240549 |
Bog'liq KURS TAYINJUWMAQLAW
Bul temada adamzat ja'miyetinin' rawajlaniwinin' tiykari bolg'an ekonomika tu'sinigi, onin' aldinda turg'an waziypalari, ekonomikaliq bilimlerdin' qa'liplesiwi ha'm rawajlaniw basqishlari, ekonomikaliq teoriya pa'ninin' predmeti, ekonomikaliq protsesslerdi ilimiy biliwdin' tiykarg'i metodlari, ekonomikaliq teoriyanin' ilim sipatinda atqaratug'in waziypalari, ekonomikaliq kategoriyalar ha'm nizamlar ayiriqsha aytip o’tilgen. Sonday aq temani u’yreniw metodologiyasi tiykarinda tariyxiyliq, ob'ektivlik ha’m dialektikaliq usil jatadi. Ekonomikaliq ta’liymatlar tariyxin u’yrengende, belgili bir daw’irler sistemasinan paydalaniladi. Ha’zirgi waqittag’i en’ maqul bolg’an usili sotsial-ekonomikaliq formatsiyalardin’ o’zgeriwine qarap is ju’rgiziw. Sebebi qaysi formatsiya u’stem, alding’i basqariwdi iske asirg’an bolsa, sol (ma’selen qulshilik yamasa kapitalizm) dawirge say ja’miyettin’ klassliq du’zilisi, ekonomikaliq ma’pleri payda boladi. Qulshilik ha’m feodalizm dawirinde ha’r bir ideyanin’ tarqaliwi (migratsiyasi) ju’da qiyin bolg’an. Sonin’ ushin bul dawirlerdegi ekonomikaliq pikirlerdi, ma’mleketler ko’leminde ayriqsha u’yrengen maqul boladi. Milliy ekonomikalıq oylawdıń qáliplesiwinde Oraylıq Aziyadaǵı oyshıllardıń hám de, xalıq awızsha ijodi úlgileriniń áhmiyeti shubhasız zárúrli orın tutadı. Bunday ideyalar qáliplesiwiniń tiykarın " Avesto" dagi tariyxıy bay derek quraydı. Keyingi basqıshnı bolsa islam táliymatınıń Orta Aziyaǵa jayılıwı menen bólew múmkin. Atap aytqanda, Oraylıq Aziyadaǵı ekonomikalıq ideyalardıń gúlleniw tabıwında Burhoniddin al-Marg'inoniyning " Hidoya" shıǵarmasındaǵı ekonomikalıq pikirler bolıp tabıladı. Keyingi basqıshda bolsa, IX-X-asirdegi ekonomikalıq ideyalar rawajlanıwında zárúrli úles qosqan qomusiy oqımıslılar Farobiy, Ibn Sino, Beruniy hám de Yusuf Tán Hojibning pikir hám qarawları zárúrli esaplanadı. Ulıwma alǵanda sol dáwirdegi ekonomikalıq ideyalardıń qásiyetlerine tómendegiler kirgiziw múmkin:
1. Ekonomikalıq qarawlar pikirler hám ideyalar tiykarlanıp filosoflar, diniy ǵayratkerler tárepinen aytılǵan.
2. Teoriyalıq izertlewler bolsa sheklengen tar, ápiwayı jantasıwlar tiykarında ulıwmalastırılǵan.
3. Tákirar islep shıǵarıw processinde natural xojalıq munasábetleriniń ústinligi iyelegen.
4. Ekstensiv tákirar óndiristiń ústinvorligi dawam etken.
5. Qosımsha ónim jaratıwdıń qural usıl hám formaların socialliq ómirge nátiyjeni ámelde qollanıw etiw remontlanǵan.
Xalıq awızsha ijodida bolsa miynet bólistiriwiniń ornı buyım-múlktiń kóbeyiwi ushın tiykar bolıp xizmet etiwi aytıp ótken.
Oyshıllardıń ekonomikalıq ideyalarında bolsa, zamanagóy dun- yoqarashning ulıwmadunyalıq kriteryaları belgilengen. Sonıń menen birge, mal-múlkliliktiń joqarı ruwxıylıq menen uyqaslasıwı zárúrligi aytılǵan. Turmısqa, miynetke, mulkka hám de jerge bolǵan munasábettiń ulıwmadunyalıq kriteryalarǵa tıykarlanıwına odaydı. Hár bir shaxs hám shańaraq párawanlıǵı jámiyet hám mámleket kúshli hám qúdiretli bolıwına jay jaratılıwması tiykarlanadı.
|
| |
