7
bir quduq orqali ko’p qatlamli neft va gaz konlari birgalikda ishlatiladi va
ishlatish quduqlarining soni qisqartiriladi. Bu guruhdagi jihozlarning
tarkibiga quduq stvolini ajratuvchi quduqqa tushiriladigan pakerlar,
ko’targichlar – u yoki bu usulda quduq ichidan suyuqlikni yer ustiga
ko’tarib beradi, quduq ustida joylashtirilgan jihozlar har xil tasnifdagi qazib
olingan neft yoki gazni yig’ish tizimlariga yo’naltiradi.
III
guruh. Birinchi holatda yer osti ta’miri kapital ta’mirlash, ikkinchidan esa
– quduqni joriy ta’mirlash deyiladi. Bundan tashqari shu guruhdagi jihozlar orqali
quduq kapital ta’mirdan keyin ba’zida esa burg’ilangandan so’ng o’zlashtiriladi. Bu
guruhdagi jihozlardan quduqlarni favvora, gazlift yoki nasos ko’targichlar
yordamida jihozlashda ham foydaniladi.
Guruhga quyidagi jihozlar kiradi:
1.
Ko’targichlar – tushirish-ko’tarish
operatsiyalarida quduq
ichidagi favvora va gazliftlarning hamma turdagi quduq nasoslarini, quvur
tizmasini, shtangani, kabellarni ko’tarib olishda qo’llaniladi.
2.
Barqaror (ko’chmas)
yuk ko’taruvchi inshootlar ko’targichlar
bilan birgalikda qo’llaniladi. Ko’targichlar tarkibiga uzatmalar, chig’ir,
transport bazasi, polispast tizimi kiradi va ulardan asosan joriy tamirlashda
foydalaniladi.
3.
Tushirish-ko’tarish agregatlarining tarkibiga – transport
bazasida kuch uzatmalarini agregatlash transmissiyasi, chig’ir polispast
tizimi, minora, tokchalar, quvurlarni tushirish va ko’tarish
uchun
mexanizatsiya vositalari, shtangalar, ko’chma minoralar uchun kabellar
kiradi. Guruhcha tarkibiga har xil turdagi agregatlar, yuqorida keltirilgan
agregatlar, har xil qo’shma va konstruktiv bajarilgan holda qo’llaniladi.
Transport bazasida jihozlar agregatlanadi, har xil avtomobillar, transportlar
va boshqa turdagi tashigichlardan foydaniladi.
4.
Bu kichik guruhda tushirish-ko’tarish asboblari quvurlarni yoki
shtangalarni yer osti ta’mirlash ishlarini ko’targichlar yordamida va maxsus
qurilmalar jamlanmasi bilan birgalikda – quvur elevatorlari va shtroplar,
kalitlar, spayderlar, manipulyatorlar qo’llaniladi.
Bu qurilmalarning eng
muhim tomoni shundaki, amalga oshiradigan ishlariga qarab ularning har xil
turlarini kichik guruhlarga birlashtirish mumkin. Elevatorlar va shtroplar bir
guruhga kirib, yuk ko’taruvchi qurilmalar jumlasiga kiradi, mufta tagidagi
quvurlar tizmasini osib saqlab turadi. Quvurlarning kaliti – quvurlarni,
shtanga quduqqa tushirilganda yoki quduqdan ko’tarib olishda mahkamlash
yoki
echishda
qo’llaniladi.
Quvurlarning
kaliti
dastakli,
mexanizatsiyalashtirilgan, avtomatlashtirilgan turda bo’ladi.
Spayderlar alohida mustaqil guruhga bo’linadi, quvurlar tizmasini og’irligini
silindrik sirtidan saqlab va qisib turuvchi qurilmalarga mansubdir. Spayderlar
mexanizatsiyalashgan va avtomatlashtirilgan bo’ladi. U elevator bilan birga ishlaydi
va yuk ko’taruvchi mexanizm hisoblanadi. Yuk ko’tarish quvvati 100 tonna va
undan ortiq bo’ladi. Manipulyatorlar yordamida quvur va shtangalarni tushirish-
ko’tarish operatsiyalarini ko’chirish jarayonlari amalga oshiriladi. Tushirish-
ko’tarish operatsiyalarida shtangalar bilan oddiy asboblar va moslamalar birgalikda
8
foydalaniladi. Mexanik yoki avtomatik shtangali kalitlar kam qo’llanilganligi uchun
ularni alohida kichik guruh qilish mumkin. Mexanik va avtomatik spayderlar,
kalitlar, manipulyatorlar tushirish-ko’tarish operatsiyalari
uchun kompleks
agregatlar tuzilishi mumkin yoki ulardan alohida foydalaniladi. Avtonom uzatmalar,
IYod (ichki yonuv dvigatel) yoki gidravlik hamda pnevmatik elektrodvigatellarning
alohida bajarilmasidan quduqlarni yer osti ta’mirlashda keng qo’llaniladi. Shuning
uchun ularni mustaqil kichik guruhga ajratish muvofiq bo’ladi.
5.
Bosim bilan quduqlarni ta’mirlashda qo’llaniladigan jihozlar.
Yuqori qatlam bosimga ega bo’lgan quduqlarni ta’mirlash ishlari odatda
ochiq favvoralarni kelib chiqishi bilan bog’liqdir. Bunday holatlarni oldini
olish hamda quduqlarga quvurlar tizmasini yoki shtangalarni bosim ostida
tushirishda bu jihozlarning jamlanmasi qo’llaniladi. Bu jamlanmaning
tarkibiga quduqqa tushiriladigan quvurlar, shtangalar va qurilmalar quduq
ustini germetiklash uchun bosim bilan bostiradigan ko’taruvchi maxsus
qurilmalar ham qo’shiladi. Ko’taruvchi qurilmani tushirish-ko’tarish
operatsiyasini mexanizatsiyalashtirish uchun u gidravlik vosita bilan
jihozlanadi.
6.
Ochiq favvoralarni bartaraf qiluvchi jihozlar. Quduq jihozlarini
ishlamay qolishi, uning noto’g’ri
tanlanishi, ba’zida texnologik jarayonlar
yetishmagan malakada bajarilganda ochiq favvoralar paydo bo’ladi. Ochiq
favvoralarni bartaraf qilishda ba’zida yong’inli favvoralarni to’xtatishda
bosim oshishini ta’minlashda qo’llaniladigan jihozlar bilan birgalikda
maxsus manipulyatorlar va yong’inga qarshi oraliq masofadan kurashuvchi
texnikalardan foydalaniladi.
7.
Quduqlarni yuvishda qo’llaniladigan jihozlar. Quduqlar
ishlatish davrida uning stvoliga qum va loy zarrachalari yopishadi va tiqin
ko’rinishida tiqilib qoladi. Quduqning stvoli va filtri smola, parafin,
korroziya mahsulotlari va boshqa moddalar bilan ifloslanadi,
kapillyar
kanallari yomonlashadi. Ba’zida quduqqa kirib keladigan suyuqlik yoki
gazning oqimini to’liq bekitib qoyadi. Qumli tiqinlar kuchli agregatlar yoki
parmalash yo’li orqali yuviladi. Bu guruhdagi jihozlarga yuvuvchi agregatlar
mansub bo’ladi, quduqlarni ifloslantiruvchi smolalarni, parafinlarni va
korroziya mahsulotlarini yuvib chiqarishga imkoniyat yaratadi.
8.
Parafinsizlantiruvchi jihozlarni ko’taruvchi jihozlarda o’tirib
qolgan parafinlarni ishlatish davrida yoki quduqlarning yer osti jihozlarida
ta’mirlash davrida tozalab chiqaradi. Birinchi holatda mexanik usul
qo’llaniladi, ikkinchi usulda issiqlik usullari qo’llaniladi.
9.
Quduqlarni kapital ta’mirlash jihozlariga –
eng murakkab
jihozlar kiradi, unga bir butun murakkab qurilmalar mansubdir, sxemasi va
funktsional mo’ljallanishi boyicha burg’ilash qurilmalariga o’xshashdir. Bu
qurilmalar yordamida burg’ilash, sementlash, quduqning egriligini
to’g’rilash, o’zlashtirish uchun burg’ilash minorasi, asosi, tal tizimi, chig’ir,
yuvish tizimi, rotor, vertlyug, yetakchi quvur uzatma va transmissiya,
transpotr bazasi qo’shiladi. Burg’ilab tugallangan, ta’mirlangan quduqlarni
o’zlashtirishda ba’zida o’zlashtirishda mobil agregatlar qo’llaniladi.
9
10.
Quduqlarni kapital ta’mirlash asboblari quduqdagi avariyalarni
bartaraf qilishda, stvolni to’g’rilashda, quduq ichiga tushib ketgan ba’zi bir
detallarni chiqarishda, frezerlashda, kapital ta’mirlashda, ba’zida joriy
ta’mirlashda qo’llaniladi.
11.
Quduq ichi ishlarida qo’llaniladigan jihozlar. Quduqning ichki
jihozlari va ko’taruvchi
jihozlar, quduqqa tushirilgan qirquvchi-klapanlar,
pakerlar, gazlift klapanlari davriy ravishda almashtirilib turiladi. Davriy vaqt
oralig’ida quduq ichi parametrlari (harorat, bosim va hakozo) o’lchanib
turiladi. Bunda hamma quduq ichidagi ishlar maxsus agregatlar, moslamalar
va asboblardan tashkil topgan bo’ladi, mustaqil jamlanmalar yordamida
bajariladi.
