b.Piajenin koqnitiv (dərk etmə) nəzəriyyəsi.
Müəllimin bu nəzəriyyədə rolu ondan ibarətdir ki, o şagirdləri öz biliklərini qurmağa zövq etməlidir, ruhlandırmalıdır, qiymətləndirməlidir. Onlara mülahizə etmək üçün maraqlı materiallar verməlidir. Məktəb imkan verməlidir ki, hər bir şagird öz təcrübəsi əsasında öz biliyini qursun.
Viqotskinin Sosial konstruktivizmi.
Bu nəzəriyyəni keçmiş Sovet psixoloqu Lev Viqotski yaratmışdı. Viqotski hesab edirdi ki, uşaqlar böyüklərdən öyrənirlər, və ona görə də təlim inkişafdan qabaq ketməlidir. Özünün «Yaxın inkişafı zonası» nəzəriyyəsində Viqotski qeyd etmişdi ki, uşaqlar təlimdə böyüklərlə əməkdaşlıq edərkən böyüklər onları problemləri həll etməyi öyrədərkən onların (uşaqların) təfəkkürü yaxşı inkişaf edir, onların fəaliyyəti daha da effektiv olur. Viqotskinin nəzəriyyəsi əsasında onun ardıcılları – Elkonin Davıdov inkişaf edirici təlimi yaratmışdı və bu təlim Rusiyada və Avropanın bir sıra ölkələrində öz tətbiqini tapır. Qərb araşdırıcıları Viqotskini konstruktivist kimi görürlər, çünki Viqotskinin təbiricən uşaq öz həyatı konsepsiyasını böyüklə birlikdə yaradır.
Viqotskinin nəzəriyyəsi Piajenin nəzəriyyəsinə çox oxşayır, ona görə ki, bu iki nəzəriyyə elmi əssaslarla uşağın necə öyrəndiyinin əsaslandırırlar. Əgər Piaje öz nəzəriyyəsində dərk etmə inkişafını qarşılıqlı əməkdaşlıqda görürdüsə, Viqotski isə təlimin sosial kontekstlərinə çox diqqət verirdi. Piajenin nəzəriyyəsində müəllimin rolu məhduddur, amma Viqotskinin nəzəriyyəsində müəllim təlim prosessində fəal rol oynayır. Yeri gələndə suallarla kömək edib yardımçı olur. Koqnitiv dərk etmə konstruktivistləri isə mənanın,anlamın, məğzin yaranmasını gözləyirlər, onlar şagirdləri istiqamətləndirərək onlara yardımçı olurlar.
Bu sətirlərin müəllifi oxuculara təqdim etdiyi konstruktiv təlim şagird – müəllim qarşılıqlı əlaqə münasibətləri əsasında, şagirdlərin anlam yolu üzrə qurulan təlim prosesi zamanı yaradılmışdır.Sonrakı araşdırmalar yaranmış təlim prosessində və bu prosessin təlim meydancası olan «İdrak məktəbi»ndə Piajenin koqnitiv konstruktivizm nəzəriyyəsinin praktik əsası ortalığa çıxarılmışdır.Bu pedaqoji proses illərcə işlənərək, zənginləşərək, Piaje nəzəriyyəsindən qaynaqlanaraq, bir pedaqoji texnologiyaya çevrilərkən onda Viqotskinin sosial – mədəni nəzəriyyəsindən bəzi amillər öz əksini tapmış oldu.
|
