|
A setilenning tibbiyotda qo’lanishi
|
| bet | 11/13 | | Sana | 20.05.2024 | | Hajmi | 1,65 Mb. | | #244670 |
Bog'liq Asitelinning olinishi va xossalariA setilenning tibbiyotda qo’lanishi.
Bu sohada modda qanday ishlatiladi? Umumiy behushlik alkinlardan foydalanishni o'z ichiga oladi. Asetilen inhalatsiya anesteziyasida ishlatiladigan gazlardan biridir. Ammo uning bu sifatda keng qo'llanilishi o'tmishda qoldi. Endi behushlikning zamonaviy va xavfsizroq usullari mavjud.
Shuni ta'kidlash kerakki, asetilendan foydalanish katta xavf tug'dirmaydi, chunki uning nafas olayotgan havodagi kontsentratsiyasining qiymati xavfli chegaraga yetguncha, yonuvchanlikning pastki chegarasidan o'tib ketadi.
Ushbu gazdan foydalanishning eng muhim sharti xavfsizlik choralariga rioya qilishdir. Asetilenning qanchalik xavfli ekanligini ortiqcha baholash qiyin. Undan foydalanish faqat u ishlaydigan turli sohalar xodimlari bilan barcha kerakli brifinglardan so'ng mumkinfoydalanilmoqda.
2.2.Asetilen va uning gomologlari
Xossalari. Asetilen — asetilen uglevodorodlari gomologik qatorining birinchi a’zosi — rangsiz gaz, havodan yengil, suvda kam eriydi. Ilgari ta’kidlab o‘tilganidek, uning uchlamchi bogianish bilan bogiangan uglerod atomlari sp-gibridlanish holatida bo‘ladi. Asetilen molekulasi chiziqsimon tuzilishga Cga, unda uglerod atomlari bitta a- va ikkita я -bogianish bilan bog‘langan, bunda 7t-bog‘lanishlar o‘zaro peфendikular bo‘lgan ikkita tekislikda joylashgan.
Kimyoviy xossalariga ko‘ra asetilen ko‘p jihatdan etilenga o'xshaydi. Uning uchun biriktirib olish, oksidlanish va polimerlanish reaksiyalari xos
Biriktirib olish reaksiyalari olefmlarning tegishli reaksiyalari kabi sodir bo‘ladi. Ular ikki bosqichda boradi: dastlab bitta nbog'lanish bor joyga birikib, olefmlarning hosilalari olinadi, so‘ngra ikkinchi я -bog‘lanish bor joyga birikib, alkanlarning hosilalari olinadi.
1 .Vodorodning birikishi — nikel katalizator ishtirokida qizdirilganda sodir boladi. Reaksiya ikki bosqichda boradi: dastlab etilen, so‘ngra — etan hosil bo‘ladi: CH = CH + H2 — Ni-qizdinsh > CH2 = CH2 CH2 = CH2 + H2 ---qizdirish— CH^ СНз
2. G alogenlarning birikishi juda oson boradi (bu ham ikki bosqichda): CH = CH + Br2-h>CHBr = CHBr CHBr = CHBr + Br2 —> CHBr2 — CHBr2 Bunda bromli suv rangsizlanadi. Bromli suvning rangsizlanishi asetilenga ham, barcha to‘yinmagan uglevodorodlarga ham sifat reaksiya hisoblanadi.
3. Vodorod galogenidlarning birikishi. Vodorod xloridning birikish reaksiyasi juda muhim ahamiyatga ega:
4. Suvning b irik ish i simob (II) tuzlari—H gS 04, Hg (N 03)? ishtirokida boradi va sirka aldegid hosil bo'ladi (odatdagi sharoitda asetilen suv bilan reaksiyaga kirishmaydi):
Tenglamadan ko'rinib turibdiki, to'yinm agan spirt oraliq mahsulot hisoblanadi. OH gruppasi qo'shbog'li uglerodda bo'lgan spirtlar beqaror bo'ladi, gidroksil gruppaning vodorodi qo'shni uglerod atomiga o'tadi (strelka bilan ko'rsatilgan), izomerlanish (tuzilishini o'z-o'zidan o'zgartirish) natijasida barqaror birikma — aldegid hosil bo'ladi. Bu reaksiya uni 1881-yilda kashf qilgan rus olimi M.G.Kucherov sharafiga Kucherov reaksiyasi deb ataldi. Bu reaksiya yordamida sanoatda asetilendan sirka aldegid, aldegidni qaytarib etil spirt (a), oksidlab esa — sirka kislota (b) olinadi:
Kumush va mis asetilenidlari quruq holda zarba ta’siridan portlaydi. Lekin kalsiy karbid ham asetilenid bo'lishiga qaramay, zarba ta’siriga barqarordir. Undan asetilen olish uchun ko'p foydalaniladi.
Asetilen havoda juda dudli alanga, kislorodda esa ko'zni qamashtiradigan oq alanga berib yonib, ko'p issiqlik energiyasi ajratib chiqaradi. Asetilenning kislorod bilan aralashmasi yonganida temperatura 3500 °C ga yetadi. Asetilenning havo va kislorod bilan aralashmasining portlash xavfi katta (uchqun ta’sirida portlaydi)
|
| |
