|
Ii bob. Alkinlarning eng muhim vakili atsetilen
|
| bet | 8/13 | | Sana | 20.05.2024 | | Hajmi | 1,65 Mb. | | #244670 |
Bog'liq Asitelinning olinishi va xossalariAyrim vakillari. Asetilen uglevodorodlari orasida asetilen eng muhim ahamiyatga ega.
Asetilen — rangsiz gaz. Sof holdagi asetilen hidsiz, texnik asetilen qo‘lansa hidli bo‘ladi. Asetilen tutab yonadi. Yonganda juda yuqori temperatura (3000° gacha) hosil bo‘ladi. Shuning uchun asetilen texnikada avtogen payvandlash va metall qirqish ishlarida ko‘p ishlatiladi. Asetilen havo bilan aralashib portlovchi aralashma hosil qiladi. Hozirda asetilen plastmassalar, sintetik kauchuk, turli xil erituvchilar tayyorlashda ishlatilmoqda.
Vinilasetilen. Asetilenning polimerlanishidan, ya’ni dimerlanishidan hosil bo‘ladi. Bundan tashqari metan pirolizga uchratilganda asetilen bilan bir qatorda, oz miqdorda hosil bo‘ladi. Vinilasetilen gaz, qaynash temperaturasi +5°, birikish reaksiyasiga oson kirishadi:
Ishlatilishi. Asetilen sanoatda ko‘p kimyoviy sintezlarda boshlang‘ich xomashyo sifatida ishlatiladi. Undan sirka kislota, sintetik kauchuk, polivinilxlorid smolalar olinadi. Tetraxloretan CHC1 2 — CHC12 — asetilenga xlorning birikish mahsuloti yog‘lar va ko‘p organik moddalarni yaxshi erituvchisi hisoblanadi va eng muhimi o‘t olish xavfi yo‘qligi qulaydir. Asetilendan metallarni avtogen payvandlashda ham foydalaniladi.
II BOB. ALKINLARNING ENG MUHIM VAKILI ATSETILEN
2.1 Asetilenning xossalari va ishlab chiqarilishi
Asetilen atmosfera bosimi va normal haroratda rangsiz gazdir. Agar harorat -85 darajaga va undan pastga tushsa, bu birikma boshqa holatga o'tadi - qattiq. Bunday holda, kristallar hosil bo'ladi. Shuni ta'kidlash kerakki, suyuq va qattiq holatda asetilen ishqalanish ta'sirida yoki zarba (gidravlik yoki mexanik) ta'sirida osongina portlashi mumkin. Aynan shu xususiyat uning ko'lamini aniqlaydi. Asetilenning yonish reaktsiyalari kislorod ishtirokida sodir bo'ladi. Ushbu jarayon natijasida boshqa yoqilg'i turlariga nisbatan eng yuqori harorat (3150 daraja) bilan ajralib turadigan alanga hosil bo'ladi.
Asetilen ishlab chiqarishning asosiy usuli - bu k altsiy karbid va suvning o'zaro ta'sirida bo'lgan reaktsiya. Bu jarayon taxminan 2000 daraja haroratda sodir bo'ladi va endotermikdir.
Chiqish degan narsa borasetilen. Bu 1 kg k altsiy karbidining parchalanishi natijasida ajralib chiqadigan uning miqdori. GOST 1460-56 ushbu qiymat uchun o'ziga xos qiymatlarni belgilaydi, bu to'g'ridan-to'g'ri dastlabki moddaning granulyatsiya darajasiga bog'liq. Shunday qilib, kaltsiy karbidining nisbatan kichik zarracha hajmining oqibati asetilen unumining pasayishi hisoblanadi. (1-rasm)
Bu namuna karbidning mayda zarralarida k altsiy oksidi kabi begona aralashmalar mavjudligining natijasidir.
Asetilen ishlab chiqarishning boshqa, unchalik qiyin emas, qimmat va energiyani koʻp talab qiladigan usullari mavjud. Masalan, tabiiy gazdan metanning termooksidlovchi piroliz reaksiyasi; neft, kerosin va boshqa yoqilg'ining elektropiroliz yo'li bilan parchalanishi.
|
| |
