|
Ii bob. Alkinlarning eng muhim vakili atsetilen
|
| bet | 7/13 | | Sana | 20.05.2024 | | Hajmi | 1,65 Mb. | | #244670 |
Bog'liq Asitelinning olinishi va xossalariSpirtlarning birikishi. Asetilen qatoridagi uglevodorodlar kislotalar va ishqorlar katalizatorligida spirtlarni biriktirib, vinil efirlar hamda asetallar hosil qiladi:
4. Sianid kislotaning birikishi. Asetilen qatoridagi uglevodorodlari kislotalarni oson biriktiradi.
Asetilenga mis tuzlari katalizatorligida sianid kislota ta’sir ettirilgancha akrilonitril hosil bo‘ladi:
Izomerlanish reaksiyasi. Asetilen qatoridagi uglevodorodlar izomerlanish reaksiyasiga uchragancha molekuladagi uchbog‘ siljiydi yoki ikkita ikkilamchi bog‘ga (diyenga) aylanadi:
Izomerlanish jarayonini A.E.Favorskiy kashf etgan bo‘lib, bu reaksiya asosan qizdirilganda va katalizator ishtirokida sodir bo‘ladi
Oksidlanish. Asetilen qatoridagi uglevodorodlar etilen qatoridagi uglevodorodlar kabi oson oksidlanadi. Ular kuchli oksidlovchilar ta’sirida uchbog‘ turgan joydan uziladi va kislorodli organik birikmalar hosil qiladi:
O‘rin olish reaksiyalari. Asetilen uglevodorodlari birikish reaksiyalariga kirishganda olefinlardan farq qilmaydi. Ammo ularni olefinlardan keskin farqlantiruvchi reaksiyalari ham mavjud. Uchlamchi bog‘ bilan bog‘langan uglerod atomlaridagi vodorod atomlarining boshqa qism va radikallarga, masalan, metall, magniy-organik birikmalarga o‘rin almashinishi ana shunday reaksiyalar jumlasiga kiradi. Asetilen uglevodorodlarining vodorodlari metallar bilan o‘rin almashinib, asetilenidlar hosil qiladi. Ba’zan ular karbidlar ham deyiladi:
Og‘ir metallardan hosil bo‘lgan asetilenidlar portlovchi xossaga egadir. Mis asetilenid
Cu—C º C—Cu va Ag—C º C—Ag kumush asetilenid bunga misol bo‘la oladi.
Asetilen gomologlarida aktiv (qo‘zg‘aluvchan) vodorod atomi bo‘lmasa, u holda ular asetilenidlar hosil qila olmaydi:
Polimerlanish. Asetilen uglevodorodlari polimerlanish reaksiyalariga uchraydi va turli xil birikmalar hosil qiladi.
N.D.Zelinskiy va B.A.Kazanskiylarning ko‘rsatishicha, asetilen hamda uning gomologlari (masalan, metilasetilen) aktivlangan ko‘mir katalizatori ishtirokida qizdirilganda aromatik uglevodorodlarga aylanadi:
|
| |
