| Fizik–kimyoviy xossalari. Xlor–sarg`ish–yashil rangli o`tkir hidli gaz. Havodan 2,5 marta og`ir. 20 0C da 1 hajm suvda 2,3 hajm Cl eriydi. Uning suvdagi eritmasi xlorli suv deyiladi. Cl organik erituvchilarda yaxshi eriydi.
Xlor nafas yo`llarini yallig`lantiradi, ko`p miqdor xlor bilan nafas olib bo`g`ilish hatto o`limga olib kelishi mumkin. Tabiiy xlor tarkibida ikkita izotop: 35Cl (75,4 %) va 37Cl (24,6 %) bo`ladi. Xlor molekulasi ikki atomdan tarkib topgan bo`lib, atomlar o`zaro qutbli kovalent bog`lanish bilan birikkan: Cl2, Cl—Cl
Xlor metallar bilan o`zaro ta`sirlashganda kuchli oksidlovchilik xossalarini namoyon qiladi. Bunda metall atomlari elektronlarini beradi, xlor esa ularni biriktirib oladi. Masalan: Cu – 2e- = Cu2- │2│1
2Cl- + 2e- = Cl2 │2│1
Cu + Cl2 = CuCl2
Xlor ko`pchilik metallmaslar bilan ham reaksiyaga kirishadi. Masalan:
2P + 3Cl2 = 2PCl3 2P + 5Cl2 = 2PCl5
Xlor vodorod bilan o`ziga xos reaksiyaga kirishadi. Qorong`ida xlor bilan vodorod aralashtirilsa reaksiyaga kirishmaydi. Lekin kuchli yoritilganda reaksiya juda tez, portlash bilan sodir bo`ladi: Cl2 + H2 = 2HCl
Xlor to`yingan uglevodorodlardagi vodorodning o`rnini oladi va to`yinmagan uglevodorodlarga birikadi:
CH4 + Cl2 = CH3Cl + HCl C2H4 + Cl2 = C2H4Cl2
Xlor brom bilan yodni vodorodli va metallar bilan hosil qilgan birikmalaridan siqib chiqaradi:
Cl2 + 2HBr = 2HCl + Br2 Cl2 + 2KBr = 2KCl + Br2
Xlor suv bilan reaksiyaga kirishib, ikkita kislota–xlorid (kuchli kislota) va gipoxlorit (kuchsiz kislota) kislotalar hosil qiladi. Reaksiya qaytar hisoblanadi:
Cl2 + H2O ↔ HCl + HClO yoki Cl2 + H2O ↔ H+ + OH- + HClO
HClO juda beqaror kislota. Qizdirilganda yoki yorug`likka qo`yilganda u HCl bilan O2 ga ajraladi: 2HClO = 2HCl + O2
Xlor kislorod, azot, ko`mir bilan bevosita reaksiyaga kirishmaydi (ularning birikmalari bilvosita yo`llar bilan olinadi). Namlik yo`g`ida xlor temir bilan reaksiyaga kirishmaydi. Shuning uchun xlor po`lat ballon va sisternalarda saqlanadi.
Ishlatilishi. Xlor ichimlik suvni zararsizlantirish (suvni xlorlash), gazlama va qog`oz massalarni oqartirish uchun ishlatiladi. Uning ko`p qismi xlorid kiislota, xlorli ohak, shuningdek, tarkibida xlor bo`ladigan turli xil kimyoviy birikmalar olish uchun sarflanadi.
| 