Oliy pedagogik ta’lim mazmunini tahlil qilish natijalari shuni ko‘rsatmoqdaki, kognitiv
yondashuv asosida bo‘lajak o‘qituvchilarni kasbiy rivojlantirish imkonini beradigan mavzular,
o‘quv materiallari, kognitiv texnologiyalari, o‘quv modullari tarkibiga yetarlicha
singdirilmagan [2].
Bo‘lajak o‘qituvchilarda kasbiy ijodkorlikni rivojlantirish uchun o‘quv jarayoniga
bo‘lajak mutaxassisni intellektual, ma’naviy, madaniy, axloqiy va kasbiy jihatdan
rivojlantirishning kognitiv tizimi sifatida namoyon bo‘lishini ta’minlash talab etilmoqda. Oliy
“Raqamli didaktika va madaniyat: zamonaviy tendensiyalar, yondashuvlar, yechimlar”
Respublika ilmiy-amaliy anjumani
2024-yil 17-aprel
161
pedagogik ta’limning mazmunini kognitiv yondashuv asosida takomillashtirishda jarayon
subyektlarining kasbiy tafakkurni rivojlantirishga alohida e’tibor qaratish kerak. Bu o‘z navbatida
bo‘lajak o‘qituvchilarning kasbiy ijodkorlik sifatlarini bosqichma-bosqich egallashlari, kreativ
fikrlashlari va ijodiy xarakterdagi kasbiy faoliyatni amalga oshirish tajribasini egallashlari uchun
asos yaratadi. Oliy pedagogik ta’lim jarayoni subyektlarining kasbiy ijodkorligini kognitiv
yondashuv asosida rivojlantirishda quyidagilarga e’tibor qaratish talab etiladi [3]:
- bo‘lajak o‘qituvchilar ijodiy pedagogik jarayon sub’ekti sifatida namoyon bo‘lishlari
uchun qulay didaktik muhit yaratish;
- ularda ijodiy rivojlanish jarayonida muvaffaqiyat qozonish;
- intellektual, ijodiy imkoniyatlarini namoyon qilishlari uchun qulay vaziyatlarni vujudga
keltirish;
- kasbiy rivojlanishga erishishlari uchun motivatsiya hosil qilish;
- kreativ faoliyat ko‘rsatishlari uchun qulay pedagogik muhit yaratish;
- bo‘lajak o‘qituvchilarda kasbiy ijodkorlikni rivojlantirish strategiyalarini qo‘llash;
- bo‘lajak o‘qituvchilarning kasbiy madaniyatini boyitishga alohida e’tibor qaratish
kabilar.
Ushbu vazifalarni muvaffaqiyatli hal etish uchun bo‘lajak o‘qituvchilarda kasbiy
ijodkorlikni muntazam rivojlantirish talab etiladi. Bo‘lajak o‘qituvchilarni tayyorlash oldiga ulkan
vazifalar qo‘yilayotgan hozirgi davrda ushbu muammoning samarali yechimini ta’minlash
alohida ahamiyatga ega. Buning uchun bo‘lajak o‘qituvchilarda kognitiv bilimlarni mustaqil
o‘zlashtirish va turli nostandart pedagogik vaziyatlarda ularni samarali qo‘llash kompetensiyasiga
ega bo‘lish talab etiladi. Bo‘lajak o‘qituvchilarda kasbiy ijodkorlikni rivojlantirish natijasida ular
tomonidan o‘zlashtirilgan bilimlar faollashadi, bo‘lajak o‘qituvchilarda kasbiy ijodkorlik
madaniyati, ijodiy xarakteridagi pedagogik faoliyatni amalga oshirish motivatsiyasi kuchayadi.
Bo‘lajak o‘qituvchilarda kasbiy ijodkorlikni rivojlantirish uchun o‘quv modullari tarkibiga
kreativ texnologiyalarni singdirish maqadga muvofiq hisoblanadi. Shuningdek, bo‘lajak
o‘qituvchilar bilan professor-o‘qituvchilar orasida ijodiy hamkorlik, o‘quv materiallarini
birgalikda tahlil qilish, ishchan dialogga kirishish muhim ahamiyatga ega. Chunki dialog
jarayonida bo‘lajak o‘qituvchilarning ijodkorlik sifatlari namoyon bo‘ladi. Oliy pedagogik ta’lim
jarayoniga kognitiv yondashuvni tatbiq etish bo‘lajak o‘qituvchilarning ijodiy fikrlash usullarini
o‘zlashtirishlariga ko‘maklashadi.
Kognitiv yondashuvning nazariy asoslarini shaxsning bilish jarayoni va uning tarkibiy
tuzilishi haqidagi ilmiy yondashuvlar tashkil etadi. Professor R.G.Safarova kognitiv
pedagogikaga oid nazariy yondashuvlar haqida fikr yuritib quyidagilarni ta’kidlab o‘tgan:
“Kognitiv pedagogika ta’lim oluvchilar olamni qanday va nima vositasida tadqiq etishlari, o‘z
faoliyatlarini tashkil qilish hamda o‘z hayot tarzini amalga oshirishi haqidagi ilmiy
yondashuvlarni ilgari surmoqda [1].
Kognitiv pedagogika mumtoz instrumental pedagogikadan shaxsning bilish faoliyati
tarkibiga alohida e’tibor qaratilishi hamda inson instrumentariysi va uning rivojlanishi, xulq-atvor
yo‘nalishlari, an’anaviy maktabning o‘ziga xos jihatlariga e’tibor qaratilishi bilan farqlanadi. Bu
jarayon shaxs va uning mahsuldor jihatlariga e’tibor qaratilishi bilan tavsiflanadi. O‘quv
topshiriqlarni bajarishning muayyan natijalari qanday bo‘lishiga qarab jarayonning rivojlanishi
baholandi” [1, 5-6].
Kognitiv yondashuv o‘z tarkibiga quyidagilarni qamrab oladi:
-
shaxs bilish faoliyatining ob’ektiv borliq bilan aloqadorligini ta’minlash;
|
