11.5-chizma.
ta ’sirida tushayotgandagi chizgan trayektoriyasi
parabolani hosil
qiladi. Ushbu holatni hisobga olgan konstrukor himoya moslama-
sini to'g'ri loyihalashi mumkin (1 1.4-chizma).
Inversiya.
Insonning mushkulini onson qilish rnaqsadida turli
m ehanizm, avtomat, qurilmalar yaratiladi. Masalan, uylarning
yuqori qavatiga chiqish va undan tushishni
yengillashtirish maq-
sadida liftlar, esk alato rlar, sp o rtc h ila r u ch u n tren ajy o rlar,
yugurish yoMkalari, qimirlamaydigan
velosipedlar va boshqalar
bunyod etilgan. Harakat, voqealar (У rnilarining shakli va vazifalari
almashuvi
inversiya
deyiladi.
Inversiya konstruktorlik amaliyotida ko'plab uchrab turadi va
yangidan-yangi loyihalarni yaratilishiga sabab bo‘ladi. Shulardan
biri klapanli mexanizmda sferik sirtni tortuvchi (tyaga)dan zarb
beruvchi (boyek)ga o ‘tqazish orqali,
bu birikm aning doim o
moylanib turishi sharoitini yaxshilaydi (11.5-chizma).
58
12. QO‘YILGAN VAZIFANI TURLICHA YECHISH
Misol sifatida richag (katta kuchni kichik kuch bilan muvoza-
natlaydigan oddiy mexanizm (detal)) olinsin.
U tayanch nuqtasiga
ega b o ig a n qattiq jism dan iborat b o ‘lib, tayanch nuqtasidan
o'tuvchi tekislikdagi kuchlar ta'sirida bo‘ladi.
Agar kuchlar tayanch nuqtasining ikki tom onida joylashgan
bo‘lsa, muvozanatda b o lish i uchun
tayanch nuqtaga nisbatan
olingan kuchlar, m om entlar yighndisi nolga teng bo ‘lishi kerak.
Richagning
a
yelkasi uning
b
yelkasidan qancha katta
b o is a , h arak atlan u v ch i
kuch
qarshilik kuchidan
shuncha kichik bo‘ladi. Bu
rich ag q o n u n i. B unda
kuchdan qancha yutilsa,
masofadan
shuncha yut-
qaziladi.
R ichagning ta y an c h
nuqtasi
